گوگل و حاکمیت مطلق بر دنیای فناوری؛ بخش چهارم: خدمات امروز و فناوری‌های فردا

در سه قسمت پیشین به بررسی جایگاه کنونی گوگل در سه حوزه‌ی تبلیغات، نرم‌افزار و سخت‌افزار پرداختیم. در این سه قسمت، تمرکز ما بر واکاوی وضعیت کنونی و برنامه‌های آتی غول دنیای جستجو در این سه حوزه‌ی معطوف بود. اما در این بخش، تمرکز ما بر خدمات و فناوری‌های ارائه‌شده توسط این شرکت است؛ خدماتی که توانسته‌اند گوگل را به جایگاه کنونی‌اش برسانند و فناوری‌هایی که می‌توانند متضمن آینده‌ی روشن این شرکت باشند.

همه‌ی ما نام «گوگل» را با مفهوم جستجو برابر می‌دانیم؛ شروع کار غول دنیای فناوری به سال ۱۹۹۶ بازمی‌گردد و در این زمان گوگل صرفا پروژه‌ای تحقیقاتی برای ساخت یک موتور جستجوی متفاوت بود. همین متفاوت بودن باعث شد تا به سرعت، رقبایی همچون AltaVista و Lycos را شکست دهد.

صفحه‌ی اصلی گوگل در مقایسه با صفحه‌ی اصلی موتور جستجوی AltaVista

صفحه‌ی جستجوی ساده، الگوریتم متفاوت برای یافتن نتایج و عملکرد سریع‌تر، از جمله مواردی بودند که گوگل را به غول دنیای جستجو تبدیل کردند. هرچند امروزه اهالی مانتن‌ویو خدمات و محصولات متفاوتی را به کاربران شخصی و سازمانی ارائه می‌کنند؛ اما «جستجو» همچنان نقش یک عنصر کلیدی را در کسب و کار این شرکت بازی می‌کند. اول از همه، فراگیر بودن این سرویس بدین معنا است که گوگل به خوبی می‌داند در هر گوشه از جهان و در هر لحظه از زمان مردم به چه مواردی علاقه‌مند هستند و چه‌ موردی را جستجو می‌کنند. همین آگاهی، زمینه را برای ارائه‌ی هدفمند تبلیغات و دیگر خدمات این شرکت فراهم می‌کند.

برای ارائه‌ی نتایج مناسب و مرتبط، گوگل به‌صورت منظم تلاش می‌کند تا آنچه را در دنیای وب وجود دارد، پیدا کرده و سازماندهی کند. مطلع بودن از آنچه در دنیای وب وجود دارد، گوگل را در جایگاهی قرار می‌دهد که با جایگاه شرکت‌هایی همچون فیسبوک قابل‌مقایسه نیست؛ به‌عبارتی، نقشه‌ی دنیای وب در دستان ساکنان مانتن‌ویو است.

یکی از تلاش‌های Google، تمرکز بر جستجو با دستیارهای صوتی هوشمند است. این دستیارها باعث می‌شوند تا جستجو ساده‌تر از گذشته باشد.‌ علاوه‌بر این، از آنجا که دستیارهای صوتی به ابزارهای جدیدی از جمله بلندگوها، ‌تلویزیون‌ها و لوازم خانگی هوشمند هم وارد شده‌اند، سرویس جستجوی گوگل نیز به بخشی از این ابزارها تبدیل می‌شود. به‌طور خلاصه، در آینده شاهد ناپدیدشدن سرویس جستجوی گوگل نخواهیم بود؛ اما این سرویس دچار نوعی دگردیسی شده و بخش قابل‌توجهی از جستجوها به‌واسطه‌ی دستیارهای صوتی انجام خواهند شد.

با معرفی جیمیل در سال ۲۰۰۴، دنیای سرویس‌های ایمیلِ مجانی با تحولی جدید روبه‌رو شد. سرویس ایمیل گوگل با ارائه‌ی ظرفیت ذخیره‌سازی بالا، جستجوی دقیق در لیست پیام‌های دریافتی و ظاهری تمیز و خالی از تبلیغات ناراحت‌کننده، استانداردهای این حوزه را به‌صورت قابل‌توجهی تغییر داد. همین مسئله باعث شد تا جیمیل، حتی در دوران فعالیت آزمایشی‌اش هم با استقبال فراوانی روبه‌رو شود.

براساس تخمین‌های کنونی، بیش از ۱.۲ میلیارد نفر از جیمیل استفاده می‌کنند؛ این در حالی است که حدودا ۳.۸ میلیارد نفر در جهان از سرویس‌های مختلف پست الکترونیک استفاده می‌کنند. با این حساب نزدیک به ۳۰ درصد از بازار پست الکرونیک جهان در اختیار گوگل است. از آنجا که رقم کاربران جیمیل هم شامل کاربران عادی و هم کاربران سازمانی می‌شود؛ به‌طور طبیعی، نه‌تنها کاربران، بلکه سازمان‌های متعددی نیز به این سرویس وابسته هستند.

روند افزایش کاربران جیمیل از ژانویه ۲۰۱۲ تا فوریه ۲۰۱۶

Gmail، بزرگترین پایگاه کاربری گوگل است که علاوه‌بر فراهم آوردن حجم عظیمی از داده‌های شخصی، امکان ارائه‌ی سرویس‌های جدید را هم برای غول دنیای جستجو فراهم می‌کند. کافی است نگاهی به سرویس‌های مورد استفاده‌ی خود بیندازید؛ خواهید دید که برای استفاده از خدمات و اپلیکیشن‌های مختلف گوگل همچون یوتیوب، Keep، فروشگاه اپلیکیشن‌ها و...نیز از همان اکانت جیمیل خود استفاده می‌کنید.

علاوه‌بر این، آدرس پست الکترونیکی به بخشی جدانشدنی از اطلاعات شخصی افراد تبدیل شده و در برخی موارد تغییر دادن این آدرس از تغییر دادن شماره‌ی همراه یا آدرس محل سکونت نیز سخت‌تر است. افراد حرفه‌ای که برای مدتی طولانی از یک آدرس ایمیل خاص استفاده می‌کرده‌اند، به‌سختی می‌توانند این آدرس را تغییر دهند؛ چرا که مشتریان و همکاران قدیمی‌شان، این افراد حرفه‌ای را با همان آدرس ایمیل می‌شناسند و از طریق همان آدرس با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. این مسئله باعث می‌شود تا کاربران قدیمی جیمیل همچنان به استفاده از این سرویس ادامه دهند.

سرویس نقشه‌های گوگل یا «گوگل مپس»، از دیگر سرویس‌های پرطرفدار این شرکت است که توانسته با موفقیت تمامی رقبا را شکست دهد. این سرویس هم، همانند سرویس جستجو، به‌عنوان پایگاهی برای تبلیغات ارائه می‌شود. یکی از روش‌های کسب درآمد از سرویس نقشه‌ها، ارائه‌ی تبلیغات هدفمندی است که بر اساس منطقه‌ی جستجوشده توسط کاربر نشان داده می‌شوند.

همچنین، کسب‌وکارهای شناخته‌شده می‌توانند با پرداخت هزینه‌ای،‌ نشان تجاری خود را در نقشه‌های گوگل جای دهند و از آن به‌عنوان نوعی تبلیغات غیرمستقیم استفاده کنند. برای مثال، هتل‌های زنجیره‌ای سرشناس می‌توانند نشان تجاری خود را به‌جای علامت تخت خواب در نقشه‌های گوگل قرار دهند.

نقشه‌های اختصاصی نیز خدمت دیگری است که به‌عنوان بخشی از سرویس نقشه‌های گوگل ارائه می‌شود. شرکت‌هایی مانند تاکسی‌های اینترنتی که هم برای مشتریان و هم برای رانندگان‌شان اپلیکیشن‌های اختصاصی ارائه می‌دهند؛ اغلب برای رساندن مسافران به نقشه‌های گوگل متکی هستند. غول دنیای جستجو نیز در ازای فراهم آوردن نقشه‌های اختصاصی برای این شرکت‌ها، هزینه‌ای از آن‌ها دریافت می‌کند.

اما اگر نگاهی به آینده بیندازیم، می‌بینیم که خودروهای خودران تعیین‌کننده‌ی جهت‌گیری آتی سرویس نقشه‌های گوگل هستند. شرکت‌های متعددی نقشه‌های ماهواره‌ای و هوایی با جزئیات بالا را با نقشه‌های سه‌بعدی، که توسط خودروهای خیابانی تهیه می‌شوند ترکیب می‌کنند؛ این ترکیب امکان ناوبری خودکار را برای خودروهای خودران فراهم می‌کند.

گوگل از سرویس کنونی نقشه‌های خود به‌عنوان پایه‌ای برای سرویس نقشه‌های سه‌بعدی با جزئیات بالا استفاده می‌کند. در کنار گوگل، شرکت «ویمو» که یکی از زیرمجموعه‌های پیشین گوگل است و اکنون زیر چتر آلفابت (شرکت مادر گوگل) به فعالیت می‌پردازد، در حال تولید نقشه‌های سه‌بعدی است. نقشه‌های کنونی گوگل، فعالیت همزمان گوگل و ویمو برای تهیه‌ی نقشه‌های سه‌بعدی با جزئیات بالا و شروع فعالیت آزمایشی ویمو برای ارائه‌ی سرویس حمل و نقل خودران باعث می‌شود اهالی مانتن‌ویوو یک گام جلوتر از دیگر رقبا باشد. هرچند فعالیت کنونی ویمو از نظر مالی سودی را به جیب مدیران آلفابت واریز نمی‌کند؛ اما با فراگیر شدن خودروهای خودران، ویمو هم می‌تواند به یکی از بازوهای سودآور آلفابت تبدیل شود.

رایانش ابری، مفهوم نوینی است که بسیاری از آن به‌عنوان آینده‌ی دنیای فناوری یاد می‌کنند. در حال حاضر، از نظر سهم بازار، آمازون رهبری این بازار را در اختیار دارد. اما سه شرکت مایکروسافت، IBM و گوگل در رقابتی تنگاتنگ تلاش می‌کنند تا خود را به آمازون نزدیک کنند. به‌گفته‌ی ساندار پیچای، مدیرعامل گوگل:

براساس داده‌های عمومی که در سال مالی منتهی به دسامبر ۲۰۱۷ منتشر شده‌اند؛‌ اعتقاد داریم که خدمات ابری گوگل بیشترین سرعتِ پیشرفت را در میان بازیگران اصلی این حوزه در جهان داشته است. ما به‌طور فزاینده‌ای در حال عقد قراردادهای بزرگتر و راهبردی‌تر با مشتریان خود هستیم. در واقع، ارزش تعدادی از قراردادها بیش از یک میلیارد دلار است که نشانگر سه‌برابر شدن [مبلغ قراردادها] در مقایسه با سال ۲۰۱۶ است.

سهم شرکت‌های مختلف از بازار رایانش ابری

به عقیده‌ی کارشناسان، بخش اعظم درآمد گوگل از رایانش ابری به مجموعه‌ی G Suite مربوط می‌شود که سرویس پست الکترونیک، ویرایش اسناد، ذخیره‌سازی ابری و تقویم را برای کاربران تجاری فراهم می‌کند. اما در کنفرانس Google Cloud Next که در مردادماه سال جاری در سن‌فرانسیسکو برگزار شده بود؛ گوگل از دستاوردهای جدیدی پرده‌برداری کرد که نشان‌دهنده‌ی استراتژی درازمدت این شرکت در حوزه‌ی رایانش ابری بود.

استراتژی درازمدت گوگل در حوزه‌ی رایانش ابری، بر ترکیب رایانش ابری با هوش مصنوعی و اینترنت اشیاء متکی است. هرچند استراتژی مشابهی توسط رقبای گوگل همچون مایکروسافت نیز اتخاذ شده است؛ اما نباید فراموش کرد که علاوه‌بر رایانش ابری، گوگل در زمینه‌ی هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و در حوزه‌ی اینترنت اشیاء هم از موقعیت مناسبی برخوردار می‌برد. از سال ۲۰۱۱ تاکنون گروهی موسوم به Google Brain در مانتن‌ویو در حال کار روی هوش مصنوعی هستند. در کنار این گروه، شرکت Deepmind که برخی از آن به‌عنوان پرچم‌دار حوزه‌ی هوش مصنوعی یاد می‌کنند نیز یکی از زیرمجموعه‌های آلفابت است.

همکاری Google Brain با محققان دانشگاه‌های شناخته‌شده‌ی ایالات متحده نظیر استنفورد و برکلی و همکاری دیپ‌مایند با محققان دانشگاه‌های آکسفورد و کمبریج به این دو مجموعه اجازه می‌دهد تا به‌عنوان برترین‌های حوزه‌ی هوش مصنوعی شناخته شوند. علاوه‌بر این، حجم عظیمی از داده‌های متفاوت که اکنون در اختیار گوگل است می‌تواند برای ایجاد الگوهای یادگیری ماشین مورد استفاده قرار گیرد. با این حال، علی‌رغم افزایش توان پردازشی دستگاه‌های همراه و رایانه‌های شخصی، انجام پردازش‌های مرتبط با هوش مصنوعی نیازمند منابع بالایی است. همین‌جا است که رایانش ابری وارد معادله می‌شود؛ چرا که بیشینه‌ی پردازش‌های لازم برای هوش مصنوعی و یادگیری ماشین توسط سرورهای ‌ابری گوگل انجام می‌شوند.

قطعه‌ی بعدی پازل، اینترنت اشیاء است. چند سالی است که در رسانه‌های مختلف و محافل فناوری از اتصال ابزارهای مختلف به اینترنت صحبت می‌شود. هرچند که امروزه استفاده از اینترنت به رایانه‌های شخصی، دستگاه‌های همراه، تلویزیون‌های هوشمند و برخی وسائل خانگی و اداری محدود است؛ اما در آینده شامل گسترش کاربردهای اینترنت اشیاء خواهیم بود. سیستم‌های پایشی نظیر ایستگاه‌های هواشناسی و دوربین‌های امنیتی، ابزارهای صنعتی و اکثر لوازم خانگی و اداری احتمالا در آینده به اینترنت متصل خواهند شد.

گوگل، Android Things را به‌گونه‌ای طراحی کرده که برخلاف سیستم‌عامل اندروید، امکان به‌روزرسانی مستقیم آن توسط گوگل وجود داشته باشد. هدف گوگل، ساخت سیستم‌عاملی است که بتواند در انواع مختلفی از ابزارهای متصل به اینترنت مورد استفاده قرار گیرد و در عین‌حال، امکان ارائه‌ی مستقیم به‌روزرسانی‌های حیاتی برای آن وجود داشته باشد. گوگل در این راستا دست به ایجاد استانداردهایی برای اینترنت اشیاء نیز زده و با همکاری شرکت‌هایی نظیر ARM و کوالکام، پروتکل‌هایی موسوم به Thread و Weave را هم برای ارتباط با ابزارهای متصل به اینترنت تعریف کرده است.

پیوند اینترنت اشیاء با هوش مصنوعی و رایانش ابری به این معنی است که در آینده بخش زیادی از امور محوله بر انسان‌ها به رایانه‌ها محول خواهد شد. در نبرد برای رسیدن به چنین آینده‌ای، شرکت‌های مختلفی همچون مایکروسافت، آمازون و گوگل با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. البته نمی‌توان گفت که در آینده تنها یک برنده وجود خواهد داشت؛ ولی نمی‌توان کتمان کرد که در این میان، اهالی مانتن‌ویو شانس زیادی دارند.

با توجه به آنچه در این مجموعه مقالات گفته شد؛ گوگل تلاش می‌کند تا پس از تحکیم موقعیت خود در دنیای تبلیغات و موبایل؛ به جایگاه بالاتری در دیگر حوزه‌ها نیز دست پیدا کند. تلاش‌های گوگل در حوزه‌های مختلفی همچون سخت‌افزار، رایانش ابری و هوش مصنوعی نشان‌دهنده‌ی برنامه‌های بزرگ این شرکت برای آینده هستند.

البته دامنه‌ی فعالیت‌های گوگل و آلفابت از آنچه در این مقاله به آن اشاره شد نیز فراتر می‌رود؛ چرا که مدیران این شرکت با ارائه‌ی سرویس‌هایی همچون Google Express تلاش می‌کنند تا حتی در حوزه‌هایی مانند خرده‌فروشی هم شانس خود را امتحان کنند.

نظر شما در رابطه با آنچه در این مقالات گفته شد چیست؟ آیا گوگل می‌تواند در آینده به قدرت برتر دنیای فناوری تبدیل شود؟ یا همچنان شاهد رقابتی چندقطبی خواهیم بود؟ از دید شما، رقابت میان شرکت‌هایی همچون مایکروسافت، آمازون و گوگل چه آینده‌ای را برای کاربران رقم خواهد زد؟