آنتی رول بک در گوشی‌های شیائومی و هرچه که باید در مورد آن بدانید

تقریبا سه ماه قبل، شیائومی اولین بیلد MIUI 10 گلوبال بتا را با نسخه‌ی ۸.۷.۵ برای هشت مورد از دستگاه‌های خود منتشر کرد. پس از آنکه کاربران گوشی شیائومی ردمی نوت ۵ پرو این به‌روزرسانی را نصب کردند، متوجه شدند که شیائومی بدون هیچ‌گونه اطلاع قبلی، سیستم حفاظت در برابر بازگشت به نسخه‌ی قبل یا anti-rollback protection را در این به‌روزرسانی اضافه و فعال کرده است. در نتیجه کاربرانی که به هر دلیل قصد بازگشت به MIUI 9 را داشتند، ناخواسته گوشی خود را برک (brick) کردند. این نوع برک شدن در دسته‌ی هاردبرک (hard brick) قرار می‌گیرد؛ چرا که نه از طریق بازگردانی بکاپ TWRP قابل حل است، نه فلش رام جدید یا بازگشت به حالت کارخانه‌ای با mi flash چاره‌ی کار است.

تنها راه‌حل در این مواقع، استفاده از حالت EDL است؛ اما شیائومی حدودا از دو سال پیش دسترسی به این حالت را برای گوشی‌هایی که بوتلودر آن‌ها بسته است، غیرممکن ساخته و تنها نمایندگی‌های مجاز با اکانت تأییدشده قادر به راهیابی به EDL mode هستند. بنابراین، برای نجات گوشی خود ناچار به ارسال آن به تعمیرگاه مجاز خواهید بود. در این مقاله از زومیت، هر آنچه را در مورد تمهید حفاظتی آنتی رول بک شیائومی باید بدانید، گردآوری کرده‌ایم تا با خواندن آن، گوشی جدید خود را از خطر برک شدن در امان نگه دارید.

بر اساس آمارها، شیائومی، غول چینی دنیای الکترونیک، محبوب‌ترین برند گوشی هوشمند در هند است. این مهم به لطف عرضه‌ی طیف وسیعی از دستگاه‌های میان‌رده‌ی مقرون به‌صرفه محقق شده است. شیائومی، همچون هواوی، در چین نیز فروش بسیار زیادی دارد؛ به‌طوری که برخی گوشی‌های این شرکت تنها به‌منظور عرضه در بازار چین تولید می‌شوند و هرگز به‌طور رسمی خارج از مرزهای این کشور به فروش نمی‌رسند؛ اما خرده‌فروش‌های متفرقه این گوشی‌ها را تا دورترین نقاط جهان برده و به فروش می‌رسانند.

اما خرده‌فروش‌های یادشده راهی پیدا کردند تا مشتریان را متقاعد کنند که گوشی آن‌ها دارای رام رسمی گلوبال یا پک گلوبال است. آن‌ها تعداد زیادی دستگاه شیائومی را می‌خریدند، بوتلودر آن‌ها را باز می‌کردند و نرم‌افزار آن‌ها را تغییر داده یا رام غیررسمی Xiaomi.eu را که دارای زبان‌ها و ویژگی‌های بیشتری است، روی گوشی فلش می‌کردند و سپس به نام پک گلوبال به‌فروش می‌رساندند. ایراد کار در این بود که بیشتر مشتریان اطلاعی از این موضوع نداشتند و بابت ایرادهای نرم‌افزاری و عدم انتشار به‌روزرسانی از شیائومی گلایه می‌کردند.

ایراد بزرگتر این بود که برخی فروشندگان با دستکاری نرم‌افزار گوشی‌ها، نوعی بدافزار یا تبلیغات را به آن اضافه می‌کردند تا سود بیشتری کسب کنند. از این رو، اعتبار شیائومی توسط این خرده‌فروش‌ها به بازی گرفته می‌شد؛ چرا که بسیاری از کاربران و حتی افرادی که بررسی‌های ویدیویی از گوشی‌ها منتشر می‌کنند، رام دستکاری‌شده‌ی خرده‌فروش‌ها را مبنای سنجش کیفی نرم‌افزار شیائومی قرار می‌دادند. بنابراین، شیائومی به فکر افتاد تا از فروش عمده‌ی گوشی‌های خود به سبک و سیاقی که اشاره شد، جلوگیری کند.

یک راه‌حل، بستن کامل بوتلودر بود؛ راه‌حل بی‌رحمانه‌ای که اخیرا هواوی به‌کار بست. با توجه به محبوبیت بالایی که شیائومی بین توسعه‌دهندگان دارد، آن‌ها هنوز از اتخاذ این تصمیم خودداری کرده‌اند؛ در عوض تلاش کرده‌اند با سنگ‌اندازی‌های خاصی، جلوی فریب کاربران توسط فروشندگان متفرقه را بگیرند.

اولین سنگ‌اندازی، افزایش زمان انتظار برای باز کردن بوتلودر بود. دستگاه‌های شیائومی، به‌غیر از دستگاه‌های Mi A1، می A2 و می A2 لایت که جزو اندروید وان هستند و اندروید خالص را اجرا می‌کنند، برای آنلاک شدن نیاز به نرم‌افزار Mi Unlock دارند. پس از ارسال درخواست برای آنلاک بوتلودر، می آنلاک به‌منظور بررسی حساب کاربری واردشده، شما را وادار می‌کند منتظر بمانید. این انتظار، پیش‌تر سه روز بود؛ اما اوایل سال جاری میلادی به ۱۵ روز رسید و اخیرا در مواردی تا ۳۰ و حتی ۶۰ روز نیز افزایش پیدا کرده است. گفته می‌شود برند زیرشاخه‌ی شیائومی، Poco، در Pocophone F1 تحت فشار کاربران مجددا این زمان را به سه روز کاهش داده است.

هرچند بالا بردن زمان انتظار برای باز کردن بوتلودر، در جلوگیری از اقدامات فریب‌کارانه‌ی فروشندگان تا حد زیادی مؤثر واقع شد، اما باعث رنجش خاطر علاقمندان شیائومی نیز شد؛ زیرا روت کردن، نصب رام و کرنل کاستوم، نیازمند باز کردن بوتلودر است و به همین جهت کاربران زیادی از زمان بالای انتظار برای آنلاک کلافه شده و ابراز نارضایتی کردند.

حرکت بعدی بستن EDL بود. EDL مخفف Emergency Download Mode یا حالت دانلود اضطراری است. این حالت، قابلیتی در گوشی‌های مجهز به پردازنده‌های کوالکام است که برای نجات گوشی‌های برک‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته کاربران با یک ترکیب دکمه‌ی ساده می‌توانستند وارد این فضا شوند؛ اما اکنون تنها افراد مجاز و مورد تأیید شیائومی، این امکان را دارند. EDL mode در عین سادگی، بسیار قدرتمند و کارآمد است و توسط نمایندگی‌های مجاز برای تعمیر گوشی‌های برک‌شده مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما فروشندگان از همین امکان جهت فلش رام دستکاری‌شده‌ی گلوبال روی گوشی‌های چینی بدون نیاز به آنلاک بوتلودر، استفاده می‌کردند. در واقع، EDL برای فروشندگان متفرقه به راهی برای دور زدن شیائومی تبدیل شده بود.

شیائومی دوست ندارد کاربران، دستگاه‌های مختص چین را بخرند و با رام گلوبال استفاده کنند. بنابراین، دو اقدام دیگر انجام داد: ۱. دسترسی به EDL را برای کاربران عادی بست، ۲. امکان بوت رام گلوبال روی دستگاه مختص چین را متوقف کرد. در اقدام اخیر، در صورتی که رام گلوبال روی رام چین فلش شود، پیغام This MIUI can't be installed on this device به‌معنی «این نسخه از MIUI روی دستگاه حاضر قابل نصب نیست» مشاهده می‌شود و شما به ریکاوری استوک شیائومی هدایت می‌شوید. در این حالت هیچ اقدامی مؤثر نیست و در واقع گوشی دچار ریکاوری لوپ می‌شود.

در زیر فهرستی از دستگاه‌هایی را که شامل محدودیت در تعویض رام هستند و کدنام آن‌ها را مشاهده می‌کنید. در حال حاضر روی این گوشی‌ها امکان تعویض رام چین با گلوبال یا بالعکس وجود ندارد؛ هرچند در صورتی که بوتلودر شما آنلاک باشد، مانعی در این خصوص وجود نخواهد داشت؛ اما باید دقت کنید هنگام فلش با می آنلاک، گزینه clean all را انتخاب کنید، نه clean all and lock؛ چرا که این گزینه موجب بسته شدن مجدد بوتلودر شما خواهد شد.

جدیدترین گوشی‌های شیائومی مشمول تمهیدی به نام آنتی رول بک شدند. گوگل، پشتیبانی از این ویژگی را در اندروید ۸.۰ اوریو اضافه کرد و آن را برای دستگاه‌هایی که با اندروید ۹.۰ پای عرضه می‌شوند ضروری اعلام کرد. حفاظت در برابر برگشت به نسخه‌ی قبل بخشی از نسخه‌ی دوم Verified Boot است و کار آن تشخیص نسخه‌ی رام فلش‌شده و ممانعت از بوت در صورت قدیمی یا تأییدنشده‌بودن آن است. گوگل این ویژگی را برای امنیت بیشتر دستگاه‌های اندرویدی و جلوگیری از اکسپلویت آن‌ها اضافه کرد؛ اما شیائومی به روش خود از آن بهره گرفت.

تفاوت به‌کارگیری این امکان توسط گوگل و شیائومی در این است که آنتی رول‌بک گوگل با آنلاک کردن گوشی از بین می‌رود، اما آنتی رول‌بک شیائومی پس از آنلاک نیز پابرجا است. در واقع، تمهید ضد بازگشت در گوشی‌های شیائومی این هدف را دنبال می‌کند که با جلوگیری از دانگرید، امکان نصب رام قدیمی را توسط فروشندگان متفرقه از بین ببرد.

تمهید حفاظتی ضدبازگشت، امکان دستکاری رام‌ها و نفوذ در آن‌ها و کسب درآمد برای فروشندگان را کاهش می‌دهد؛ چرا که اغلب رام‌های دستکاری‌شده‌ی فروشندگان به‌روز نیستند و به همین جهت گوشی در صورت نصب آن‌ها غیرقابل‌استفاده خواهد شد. از سوی دیگر، اضافه کردن بی‌سروصدای این ویژگی به گوشی ردمی نوت ۵ پرو باعث شد بسیاری از کاربران، نادانسته گوشی خود را برک کنند. این ویژگی که توسط ریکاوری کاستوم هم قابل تشخیص نبود، در مواردی که کاربران قصد دانگرید از یک نسخه‌ی بتا به نسخه‌ی پایدار داشتند باعث برک شدن گوشی یادشده شد.

تمامی گوشی‌های شیائومی به‌تدریج این ویژگی را دریافت خواهند کرد؛ بنابراین، بسیار مهم است که بدانید چگونه از وجود آنتی رول‌بک در رام خود مطلع شوید و در صورت وجود این ویژگی چه اقدامی انجام دهید. در حال حاضر گوشی‌هایی که در جدول زیر مشاهده می‌کنید، مشمول این ویژگی شده‌اند.

وقتی از تمهید حفاظتی آنتی رول‌بک سخن گفتیم، از Verified Boot نام بردیم. در واقع این Verified Boot است که وظیفه‌ی تشخیص قدیمی‌تر بودن نسخه‌ی رام را از طریق تطبیق ردیف رول‌بک با ردیف رامی که قصد نصب آن را دارید، بر عهده دارد. بسته به نتیجه‌ای که از این مطابقت دادن حاصل می‌شود، حالت‌های زیر ممکن است رخ دهند:

• اگر ردیف رول‌بک از ردیف رول‌بک موجود در رام جدید کمتر باشد، رام جدید فلش‌شده و ردیف آن به‌عنوان ردیف رول‌بک جدید تعریف می‌شود.
• اگر ردیف رول‌بک فعلی با ردیف رول‌بک رامی که قصد فلش کردن آن را دارید برابر باشد، رام فلش می‌شود و ردیف دست‌نخورده باقی می‌ماند.
• اگر ردیف رول‌بک فعلی از ردیف رول‌بک رامی که قصد فلش کردن آن را دارید بیشتر باشد، در صورتی که از فست‌بوت یا می فلش برای نصب استفاده کنید، درخواست فلش رد می‌شود؛ اما در صورتی که از ریکاوری کاستوم TWRP برای دانگرید استفاده کنید، این ریکاوری امکان بررسی ردیف‌ها را ندارد و در نتیجه رام فلش می‌شود و گوشی شما برک خواهد شد.

حال که درک بهتری از ردیف رول‌بک پیدا کردید، روش بررسی ردیف رول‌بک فعلی را روی دستگاه خود یا در فایل ایمج رام مطرح می‌کنیم.

۱. وارد حالت فست‌بوت شود. این کار معمولا با نگه‌داشتن هم‌زمان دکمه‌ی پاور و کاهش صدا صورت می‌گیرد.

۲. گوشی را به رایانه متصل کرده و دستور زیر را وارد کنید:

fastboot getvar anti

۳. اگر پس از فشردن کلید اینتر پاسخ خاصی دریافت نکردید، به این معنی است که هنوز آنتی رول‌بک روی دستگاه شما فعال نیست؛ اما در صورتی که تعدادی عدد به شما نمایش داده شد، آنتی‌رول‌بک فعال بوده و اعداد پیش‌رو ردیف رول‌بک شما هستند.

نسخه‌ی فست‌بوت رامی که می‌خواهید نصب کنید را دانلود کنید. این نوع رام برخلاف رام ریکاوری که پسوند آن zip است، معمولا پسوند tgz یا tar دارد و کدنام دستگاه در نام آن دیده می‌شود.

فایل flash-all-bat را به کمک نرم‌افزار Winrar یا 7Zip از رام فست‌بوت استخراج کنید.

فایل یادشده را توسط یک ادیتور مانند ++Notepad باز کرده و خط زیر را پیدا کنید.

set CURRENT_ANTI_VER=#

عددی که به‌جای # قرار دارد، ردیف رول‌بک رام شیائومی شما محسوب می‌شود. اگر این عدد برابر یا بزرگتر از عددی است که در مرحله‌ی قبل از بررسی ردیف رام فعلی خود به‌دست آوردید، فلش کردن این رام بلامانع خواهد بود؛ اما اگر این عدد کمتر از ردیف رول‌بک فعلی شما بود از فلش کردن این رام به‌وسیله‌ی TWRP خودداری کنید.

همان‌طور که ملاحظه کردید، جلوگیری از برک شدن گوشی، کار چندان سختی نیست. کافی است از می فلش برای نصب رام استفاده کنید یا در صورت استفاده از TWRP اعداد مربوط به رول‌بک را بررسی کنید.

اگر رام کاستوم نصب کرده‌اید و قصد بازگشت به MIUI ندارید، آنتی رول‌بک فرقی به حال شما نخواهد داشت. روند نصب رام کاستوم همچنان، آنلاک بوتلودر توسط Mi Unlock، نصب TWRP و فلش رام کاستوم خواهد بود. در این بین تنها تفاوت ایجادشده در نحوه‌ی نصب TWRP از فست‌بوت است.

از آنجایی که آنتی رول‌بک مانع از نصب TWRP می‌شود، باید ابتدا یک فایل ایمج خالی یا به اصطلاح dummy را نصب کنید. دامی ایمج هیچ کاری جز باز کردن راه برای فلش فایل ایمج ریکاوری انجام نمی‌دهد.

راه دیگر اجرای بدون نصب TWRP با دستور fastboot boot است. در این حالت بدون نصب ریکاوری آن را در گوشی بالا می‌آوریم و پس از انتقال فایل ایمج ریکاوری به گوشی آن را با TWRP نصب می‌کنیم.

اگر گوشی شما به‌واسطه‌ی آنتی رول‌بک برک شود، گزینه‌های زیادی پیش‌رو نخواهید داشت.

یا باید دستگاه را به مرکز تعمیرات مجاز شیائومی بفرستید تا آن‌ها با استفاده از حساب تأییدشده‌ی خود وارد EDL شوند و مشکل را حل کنند؛ یا اینکه امیدوار باشید راهی برای دور زدن بوتلودر و ورود به EDL پیدا شود.

پس همان‌طور که می‌بینید، برک شدن گوشی به‌واسطه‌ی بی‌توجهی به آنتی رول‌بک کاملا جدی است و لازم است قبل از فلش رام‌های شیائومی، حتما از جدیدتر بودن آن‌ها نسبت به نسخه‌ی فعلی مطمئن شوید. حتی وقتی از رام‌های کاستوم به رام MIUI برمی‌گردید، آخرین نسخه‌ی رام شیائومی که قبل از نصب رام کاستوم استفاده می‌کردید را بررسی کنید تا از پایین‌تر بودن ردیف رول‌بک فعلی دستگاه نسبت به ردیف رول‌بک رام جدید مطمئن شوید.

برای پرهیز از برک شدن توسط آنتی رول‌بک کافی است رامی را که ردیف رول‌بک پایین‌تری نسبت به رام فعلی شما دارد، فلش نکنید یا نصب رام را فقط از طریق می فلش انجام دهید. بوتلودر گوشی شما امکان تشخیص ردیف پایین‌تر را دارد و در صورت وجود این حالت، به‌طور خودکار از فلش شدن رام جلوگیری می‌کند. نکته‌ی دیگر این است که نباید رام رسمی گلوبال MIUI را روی گوشی نسخه‌ی چین با بوتلودر بسته فلش کنید.

خوشبختانه امکان کرنل کاستوم، مجیسک، اکسپوزد، سابستریتم و... هنوز وجود دارد و از جهت جای هیچ نگرانی نیست. به‌علاوه، امکان نصب رام دولوپر گلوبال روی استیبل گلوبال و دولوپر چین روی استیبل چین نیز همچنان وجود دارد؛ اما باید دقت کنید ردیف رول‌بک رامی که نصب می‌کنید بالاتر از رام فعلی باشد.

امیدواریم این مطلب برای شما کاربران محترم زومیت که از گوشی‌های شیائومی استفاده می‌کنید مفید واقع شده باشد. می‌توانید نظرات و تجربیات خود در این زمینه را در بخش دیدگاه‌ها به اشتراک بگذارید.