توکن چیست و چه کاربردی دارد؟

توکن رمزارز به‌طور خلاصه در فناوری بلاک چین به مفهوم یک واحد رمزارز به‌کار می‌رود و درعین‌حال با مفهوم ارز دیجیتال متفاوت است. ظهور فناوری بلاک چین در دهه گذشته واژ‌ه‌های زیادی را وارد گفتمان عموم افراد کرده است. توکن یکی از آن واژ‌ه‌ها است که این روزها زیاد گفته و شنیده می‌شود. در این مقاله، قصد داریم مفهوم امروزی توکن را پررسی کنیم؛ پس با زومیت همراه باشید.

برای درک بهتر مفهوم توکن پیش از هرچیز به‌ معنای لغوی آن اشاره می‌کنیم تا نقطه کوچکی در شبکه ذهنی‌مان شکل گیرد و بتوانیم آن را براساس کاربرد امروزی گسترش دهیم. براساس تعریف دیکشنری ماریام‌وبستر، پیشینه کلمه توکن (Token) در زبان انگلیسی به قبل از قرن دوازدهم برمی‌گردد. در معنای لغوی، برای این واژه دو مدخل متفاوت در دیکشنری ماریام‌وبستر وجود دارد و معنای «نشانه، علامت، ژتون، واحد رمزارز و...» برای آن تعریف شده است. با این تفاسیر، توکن واژه‌ای نیست که فقط مختص فناوری بلاک چین باشد و در حوزه‌های مختلفی ازجمله هنر، سرگرمی و رسانه، کامپیوتر و اقتصاد کاربرد داشته است.

نزدیک‌ترین کاربرد امروزی توکن قبل از بلاک چین را می‌توان در کازینو‌ها دید که افراد به‌ازای پرداخت پول ژتون با ارزش‌های مختلف می‌خرند تا به‌جای پول در محیط کازینو استفاده و در زمان خروج از کازینو، دوباره ژتون‌های خود را به پول تبدیل کنند. در مثالی دیگر، می‌توان به توکن‌های خریدنی در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها اشاره کرد که برای خرید خوراکی و خدمات رفاهی کاربرد دارند. علاوه‌براین، در اغلب جشنواره‌ها با خرید توکن‌های ویژه می‌توان به عضویت گروه‌های مختلف درآمد و خدمات ویژه‌ای دریافت کرد.

در دنیای کامپیوتر نیز، توکن همواره وجود داشته است. برای مثال، Access Token که درواقع نوعی مجوز رمزنگاری‌شده‌ برای دسترسی به یک شبکه است. در نمونه‌ای دیگر، می‌توان به پیام Token Has Expired در وب‌سایت‌هایی اشاره کرد که برای ورود به رمزعبور نیاز دارند و از توکن به‌عنوان Session ID استفاده می‌کند. بنابراین، توکن پیش از بلاک چین بوده؛ اما این واژه اکنون در دنیای بلاک چین مفهوم جدیدی پیدا کرده است.

توکن‌ها روی بلاک چین ایجاد می‌شوند و براساس خصوصیاتی که برایشان تعریف می‌شود، دسته‌بندی‌ها و کاربردهای متفاوتی خواهند داشت. امروزه، بلاک چین اتریوم میزبان اکثر توکن‌ها با ویژگی‌های متنوع و منحصربه‌فردشان است. بنابراین، ویژگی دیگری که در تعریف توکن باید به آن توجه کرد، بی‌نیازی به بلاک چین اختصاصی است که نقطه تمایز آن با کوین نیز به‌شمار می‌رود. درواقع، یک کوین می‌تواند توکن قلمداد شود؛ اما لزوما هر توکنی نمی‌توان به‌عنوان کوین در نظر گرفته شود، برای مثال، هر شرکتی می‌تواند در شبکه بلاک چین اتریوم توکن اختصاصی‌اش را تولید کند؛ اما این توکن‌ها ارزش کوین را ندارند و فقط برای پرداخت یا به‌کارگیری درون اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) کاربردی هستند. در‌ادامه، به‌تفصیل درباره تفاوت این دو صحبت خواهیم کرد.

استارتاپ‌ها و سازمان‌ها توکن را در چهارچوب استراتژی کسب‌وکار ایجاد می‌کنند تا از این طریق تعامل کاربران را افزایش دهند. بنابراین، توکن‌ها اغلب به‌منظور جذب سرمایه اولیه استفاده می‌شوند و ایجاد، توزیع، فروش و گردش آن‌ها در فرایند عرضه اولیه کوین (ICO) دردسترس کاربران قرار خواهد گرفت. البته توکن‌ها ممکن است در نقش‌های دیگری نیز ظاهر شوند و بستر توسعه پروژه را فراهم کنند.

معمولاً استارتاپ‌ها برای جذب سرمایه توکن عرضه می‌کنند تا بین سرمایه‌گذاران توزیع و از این طریق سرمایه لازم برای اجرای پروژه جمع‌آوری شود. این توکن‌ها می‌توانند ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی داشته باشند و به روش‌های متفاوتی به‌کار گرفته شوند؛ اما به‌طورکلی براساس راهنمای FINMA، مؤسسه قانون‌گذاران مالی سوئیس، توکن‌ها را می‌توان در چهار دسته‌ طبقه‌بندی کرد: ۱. توکن بهادار (Security Token)؛ ۲. توکن کاربردی (Utility Token)؛ ۳. توکن پرداخت (Payment Token)؛ ۴. توکن سهامی (Equity Tokens). به‌خاطر بسپارید ممکن است یک توکن در چند دسته طبقه‌بندی‌شدنی باشد.

توکن بهادار مانند سهام است؛ زیرا ارزش آن از دارایی‌های غیر از خودش حاصل می‌شود و زیرنظر سازمان‌های دولتی فعالیت می‌کنند و از قوانین تبیین‌شده پیروی می‌کنند. بنابراین، چنانچه شرکت نتواند وعده‌هایش را عملی کند و در اجرای پروژه با شکست مواجه شود، مراجع قانونی آن را پیگیری می‌کنند. این دسته از توکن‌ها ازنظر سرمایه‌گذاری حاشیه امن فراوانی دارند.

توکن کاربردی به خرید سهام و مشارکت در سود و زیان شرکت شباهتی ندارند. مالک توکن‌های کاربردی به نسبت میزان توکن‌های دراختیارش در آینده از خدمات و محصولات شرکت بهره‌مند خواهد شد. علاوه‌براین، تفاوت دیگر این دسته از توکن‌ها با توکن‌های بهادار در پیروی از قوانین است که به طراحی آن‌ها بستگی دارد. درواقع، توکن‌های کاربردی می‌توانند از اجرای قوانین تدوین‌شده برای توکن‌های بهادار معاف باشند. برای مثال، توکن کاربردی را می‌توان مانند پیش‌فروش محصولاتی مثل بازی ویدئویی یا کتاب یا گوشی هوشمند در نظر گرفت که به استارتاپ حوزه بلاک چین امکان می‌دهد محصول یا خدماتش را پیش‌فروش و از این طریق سرمایه جذب کند. این روش موجب می‌شود علاوه‌بر جذب سرمایه، مشتریان آینده محصولات استارتاپ مشخص شوند.

توکن پرداخت کارکردی به‌جز پرداخت برای محصولات یا خدمات ندارد و کاربران با خرید آن می‌توانند در فضای اینترنت محصول یا خدمات بخرند. ارزش این دسته از توکن‌ها نوسانی ندارد و غالبا ارزش یکسانی خواهند داشت.

به مجموعه توکن‌هایی گفته می‌شود که نشان‌دهنده سهام در شرکت ارائه‌کننده همان توکن است. این دسته مشابه توکن بهادار است، با این تفاوت که فقط در شرکت ارائه‌دهنده اعتبار دارد و تابع قوانین خاصی نیست. بنابراین، تعداد کمی از شرکت‌ها برای توزیع توکن سهامی به‌منظور جذب سرمایه تلاش کردند؛ زیرا عموم آن‌چنان به آن اعتماد ندارند.

همان‌طورکه گفته شد، بیشترین کاربرد توکن بهادار با هدف جذب سرمایه و برگزاری ICO است. البته شرکت‌های ارائه‌کننده توکن کاربردی ترجیح می‌دهند اصطلاح رویداد تولید توکن یا رویداد توزیع توکن را برای توصیف این فرایند به‌کار ببرند.

همان‌طورکه فناوری بلاک چین مراحل رسیدن به بلوغ را طی می‌کند و درحال پرداختن به موضوعات مقررات دولتی و نظارتی و سطح دسترسی سرمایه‌گذاران و مشتریان است، می‌توان انتظار پیدایش راه‌های نوآورانه برای استفاده از توکن‌ها را داشت.

روش‌های مختلف استفاده از توکن‌ها عبارت‌اند از:

• به‌عنوان روش پرداخت بین دو طرف قرارداد که بر سر پرداخت ازطریق توکن توافق کردند.
• مالکیت دارایی دیجیتال (ملک، محصولات، سهام و...)
• حسابداری برای اقدامات دیجیتالی
• پاداش‌دهی به مشارکت‌کنندگان در یک شبکه
• اطمینان از امنیت شبکه
• ایجاد مدخل برای خدمات اضافی
• فراهم‌کردن تجربه کاربری ارتقایافته

این‌ها فقط برخی از کاربردهای احتمالی و قطعی بود که به‌نظر می‌رسد بتوان با کمک توکن اجرایی کرد. ممکن است این فهرست در آینده بسیار پربارتر باشد.

گونه‌های مختلفی از توکن وجود دارند که براساس خصوصیات و عملکردهای متفاوت متمایز می‌شوند. درواقع، این طبقه‌بندی مختص توکن‌های مختلف بلاک چین اتریوم است و با ظهور اتریوم و رشد آن رفته‌رفته پا به عرصه ظهور در حوزه بلاک چین گذاشتند.

نخستین استانداردی که در اکوسیستم اتریوم تثبیت شد، ERC20 است. توکن ERC20 را قرارداد هوشمندی مدیریت می‌کند که فهرستی از فرایندهای جزئی را دربر می‌گیرد؛ ازجمله نحوه ایجاد واحدهای جدید تقسیم‌شده و ازبین‌بردن آن‌ها و انتقال آن‌ها به پورتفولیو دیگر.

اکثر توکن‌هایی که براساس این استاندارد تولید می‌شوند، در فرایندهای عرضه اولیه کوین (ICO) کاربرد دارند و با ارزش پیشنهادی‌شان به پروژه مخصوصی متصل هستند. برخی از توکن‌های این استاندارد در دسته رمزارزهای محبوب قرار دارند. توکن‌های ERC20 کاربردهای متفاوتی دارند؛ از مبادله یا دارایی در اکوسیستم پروژه گرفته تا بازنمایی از دارایی پایه (Underlying Asset) و کوین‌های باثبات (Stablecoins) که ارزششان دربرابر واحدهای پولی بدون تغییر خواهد ماند.

این استاندارد نیز روی بستر اتریوم است و با بازی Cryptokitties به شهرت رسید. درحقیقت، توکن‌های ERC721 برپایه ERC20 ساخته شدند و تمام ویژگی‌های فنی آن را با یک تفاوت اساسی درخود گنجانده‌اند. این توکن‌های غیرقابل‌معامله و نمایانگر دارایی دیجیتالی با مشخصات منحصر‌به‌فرد هستند که شامل شماره‌سریال و نام و ویژگی‌های شخصی یا اشیاء بازی می‌شوند.

عبارت crypto-collectible به‌معنای رمزارزهای جمع‌آوری‌شدنی در دنیای بازی‌های ویدئویی و املاک بسیار کاربرد دارد. توکن‌های ERC721 همیشه منحصربه‌فرد خواهند بود و امکان تکرار یا تقسیم شدن به بخش‌های کوچک‌تر را هرگز نخواهد داشت؛ بنابراین، کاربر می‌تواند فقط مالک تمام آن باشد.

این گونه از توکن‌ها نیز برپایه ERC20 توسعه یافته است. همان‌طورکه قبلا اشاره کردیم، توکن‌های بهادار دارایی‌های واقعی را دربر می‌گیرند و با قوانین مالی کنونی انطباق دارند. این نوع توکن شکل امروزی دارایی‌های سنتی مثل سهام، اوراق قرضه، وام یا سند مالکیت است. بنابراین، از قوانین حاکم بر بازارهای سنتی طبعیت می‌کند و سرمایه‌گذاری یا مبادله در این دارایی‌ها به افراد واجدشرایط محدود است.

وجه تمایز توکن ERC1411 درمقایسه‌با توکن ERC20 در این است که این گونه توکن‌ها مانند گونه توکن ERC20 آزادانه انتقال‌دادنی نیستند و واسطه‌ای مسئولیت تأیید یا رد انتقال دارایی‌های دیجیتالی را برعهده دارد تا بررسی کند مبادله مطابق با قوانین و مقررات ایالتی حاکم بر دارایی‌های پایه‌‌ی مرتبط با دارایی‌های دیجیتال انجام می‌شود.

این صدور مجوز ازطریق قرارداد هوشمندی مدیریت می‌شود که دارایی‌ها تولید کردند؛ بنابراین، دارایی‌های دیجیتالی با قوانین موجود سازگار می‌شوند و در پی آن توکن بهادار سریعا از چهارچوب قانونی بهره‌مند می‌شود. وجود توکن‌های بهادار فقط نشان‌دهنده انقلاب فنی ساده شکل سنتی سهام است.

به‌طور خلاصه، تفاوت‌های توکن دیجیتالی با کوین دیجیتالی عبارت‌اند از:

• کوین‌های دیجیتالی مانند بیت کوین روی یک شبکه بلاک چین بومی و اختصاصی وجود دارند؛ اما توکن‌های دیجیتالی روی بلاک چین‌های موجود ایجادشدنی هستند.
• کوین‌های دیجیتالی ارزش پولی دارند و در اصطلاح ارز دیجیتالی به‌شمار می‌آیند و می‌توانند در فرایندهای پرداخت استفاده شوند؛ درحالی‌که توکن‌ها کاربردهای گسترده‌ای دارند و ممکن است به‌شکل‌های مختلف به‌کار روند.
• ایجاد کوین‌ها به‌هیچ‌وجه آسان نیست و فرایند پیچیده‌ای باید سپری شود؛ اما ساخت توکن برای افراد آشنا با برنامه‌نویسی کار سختی نخواهد بود.
• توزیع کوین ازطریق استخراج انجام می‌شود که به انجام محاسبات پیچیده نیاز دارد؛ اما توزیع توکن‌ها در اکثر مواقع با برگزاری رویدادهای عرضه اولیه کوین (ICO) صورت می‌پذیرد.

توکن‌سوزی زمانی اتفاق می‌افتد که توکن‌های ارز دیجیتال یا کوین‌ها برای همیشه و به‌صورت عمدی از گردش حذف و اصطلاحا سوزانده می‌شوند. دقت داشته باشید که این مسئله با ازدست‌دادن تصادفی دارایی‌ها به‌واسطه‌ی ارسال به آدرس اشتباهی یا عدم توانایی دسترسی به کیف پول تفاوت دارد. توکن سوزی را می‌توان مشابه هرس کردن درختان در فصل و زمان خاص به‌منظور دستیابی به هدف خاص دانست.

درواقع، توکن سوزی اغلب توسط تیم توسعه‌دهنده مدیریت و اجرا می‌شود. انجام توکن سوزی روش‌های مختلفی دارد که یکی از پرکاربردترین روش‌های اجرای توکن سوزی ارسال کوین‌ها به حسابی تحت عنوان «Eater Address» به‌معنای «آدرس خوار» است. این آدرس یا به‌عبارتی سیاه چاله ارز دیجیتال توکن‌ها را برای همیشه از دسترس خارج می‌کند. موجودی این حساب در حا‌ل حاضر روی شبکه بلاک چین برای عموم کاربران قابل مشاهده است؛ اما دسترسی به آن برای هیچکس میسر نیست.

در فرایند توکن سوزی تیم توسعه‌دهنده ممکن است توکن‌های سایر کاربران را خریداری کنند یا بخشی از توکن‌هایی که دردسترسشان است را بسوزانند.

توکن سوزی می‌تواند بنابر دلایل متفاوتی انجام شود؛ اما بیشتر اوقات توکن سوزی با اهداف تورمی اجرا می‌شود. قانون کلی در بازار این است که کاهش عرضه در گردش موجب افزایش ارزش دارایی می‌شود: درنتیجه، این فرایند سبب تشویق معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خواهد شد.

دیگر کاربرد مهم توکن سوزی برای تثبیت قیمت PEG (نسبت قیمت به درآمد به نرخ رشد) استیبل کوین‌ها (Stablecoins) است. استیبل کوین به ارزهای دیجیتالی گفته می‌شود که ارزشی برابر یا نزدیک به ارز یکی از کشورها (برای مثال دلار آمریکا) دارد. برای این منظور، تیم توسعه‌دهنده با ضرب توکن جدید یا سوزاندن توکن‌های قبلی به میزان ضروری، قیمت توکن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهند تا بتوانند در سطح مورد نیاز حفظ کنند.

برخی از شرکت‌ها فقط یک‌بار از استراتژی توکن سوزی استفاده می‌کنند. برای مثال، استارتاپی که به‌تازگی برای جذب سرمایه رویداد ICO برگزار کرده است با کمک توکن سوزی باقی توکن‌های تولید‌شده که فروش نرفتند را می‌سوزاند تا ارزش بازار حفظ شود. ازشویی دیگر برخی شرکت‌ها مثل بایننس و OKEx و... به‌صورت مرتب و هر سه‌ماه یک‌بار فرایند توکن سوزی را اجرا می‌کنند. رویداد توکن سوزی در پلتفرم ریپل با هدف افزودن لایه امنیتی و جلوگیری از تراکنش‌های اسپم انجام می‌شود.

اثبات سوزاندن (Proof of Burn) دیگر کاربرد توکن سوزی است که یکی از مکانیزم‌های اجماع در شبکه بلاک چین است. به‌طور خلاصه، ازطریق این مکانیزم اجماع برای تأیید تراکنش‌ها در بلاک چین استفاده می‌شود و کاربران براساس مشارکت در توکن سوزی حق استخراج از شبکه را دریافت می‌کنند. البته، این روش اجماع باتوجه به ماهیتی که دارد محبوبیت زیادی ندارد.

عبارت Tokenization of Assets بر فرایند ایجاد توکن برپایه بلاک چین برای دارایی‌های واقعی دلالت می‌کند که به‌عبارتی همان ایجاد توکن‌های بهادار است. عده‌ای از کارشناسان و کاربران بر این عقده هستند که در آینده دیگر برای مالکیت املاک یا هر وسیله‌ای سند کاغذی صادر نمی‌شود و به‌جای آن با فرایند ایجاد توکن مالکیت افراد تثبیت خواهد شد. این امکان چهار مزیت اساسی دارد: ۱. افزایش نقدشوندگی؛ ۲. افزایش سرعت تراکنش و کاهش کارمزد تراکنش‌ها؛ ۳. شفافیت بیشتر در معاملات؛ ۴. دسترسی بیشتر.

دنیای توکن‌ها هم‌اکنون بسیار گسترده است و هر لحظه این امکان وجود دارد که از هر سویی به رشد ادامه دهد؛ با‌این‌حال، دور‌از‌ذهن نیست که توکنیزه‌شدن دارایی‌ها نیز در آینده میسر شود و بسیاری از مراحل و کاغذبازی‌های اداری را حذف کند. همچنین، باید این نکته در نظر گرفت که درباره جلب اطمینان عموم افراد به این فرایند هنوز نمی‌توان نگرش مثبتی داشت.

با این تفاسیر، دریافتیم اگرچه ممکن است توکن رمزنگاری‌شده نوعی دارایی دیجیتال به‌حساب آید، استفاده از آن به‌جای کوین یا ارز دیجیتال صحیح نیست؛ زیرا توکن‌ها کاربردی فراتر از رمزارز دارند و می‌توانند نمایانگر دارایی دیجیتال یا خدمات یا محصول خاصی باشند. برای مثال، از ابتدای سال جاری میلادی توکن‌های غیرقابل‌معاوضه (NFT) راه خود را به دنیای هنرمندان دیجیتال باز کرد و اکنون به آنان امکان می‌دهد نسخه خاص دیجیتالی از اثر هنری‌شان ایجاد کنند که از سایر نسخه‌ها تشخیص‌دادنی است؛ بنابراین، از این طریق خواهند توانست نسخه با کیفیت و اصلی را به‌عنوان توکن بفروشند.

دیدگاه شما کاربران زومیت درباره توکن‌های موجود در حوزه بلاک چین و آینده آن‌ها چیست؟