هنر مولد؛ وقتی ریاضی و زبان کامپیوتر آثار هنری می‌آفرینند

جنریتیو آرت یا هنر مولد زمینه‌ای روبه‌رشد است که با استفاده از الگوریتم‌ها و دیگر تکنیک‌های رایانشی به تولید هنر می‌پردازد. این شکل از هنر اغلب با ویژگی‌هایی مثل تصادفی‌بودن و بازگشت و حلقه‌های بازخوردی برای تولید آثار پیش‌بینی‌نشدنی و منحصر‌به فرد شناخته می‌شود.

قدمت هنر مولد به اواسط قرن بیستم بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی‌که هنرمندانی مثل جان ویتنی و ورا مولنار از فناوری‌های کامپیوتری برای ساخت هنر الگوریتمی استفاده کردند.

امروزه، هنر مولد با‌توجه‌به پیشرفت درزمینه‌ی ریاضیات و هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌ها به‌صورت پیوسته در حال تکامل است. در این مقاله، به‌طور مختصر هنر مولد و ابزارها و تکنیک‌های آن را بررسی و هنرمندان و مجموعه‌های موفقش معرفی می‌کنیم.

جنریتیو آرت یا هنر مولد به گونه‌ای از هنر گفته می‌شود که با استفاده از الگوریتم‌ها و قوانین و سیستم‌های رایانشی ایجاد می‌شود. از ویژگی‌های جنریتیو آرت می‌توان به تصادفی‌بودن و بازگشتی‌بودن و حلقه‌های بازخوردی برای ساخت خروجی‌های پیش‌بینی‌نشدنی و منحصر‌به‌فرد اشاره کرد.

هنرمولد می‌تواند به اَشکال مختلفی مثل هنر تجسمی و موسیقی و حتی هنر اجرا (پرفورمنس آرت) دربیاید. فرایند ساخت هنر مولد شامل تعریف مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌ها برای تولید آثار هنری است.

این قوانین می‌توانند بر‌اساس خروجی مدنظر ساده یا پیچیده باشند. همچنین، اثر هنری به‌دست‌آمده بر‌اساس پارامترهای تعریف‌شده، می‌تواند تعاملی و داینامیک و حتی همیشه در حال تغییر باشد. نکته‌ی مهم دیگر اینکه هنر مولد مفاهیم هنر سنتی و خلاقیت را به چالش می‌کشد.

برخلاف هنرمندان سنتی که ساعت‌ها و روزها یا حتی ماه‌ها صرف ایده‌پردازی و خلق اثر می‌کنند، هنرمندان کد مولد می‌توانند از کامپیوتر برای تولید هزاران ایده، تنها در چند میلی‌ثانیه بهره ببرند.

تاریخچه‌ی هنر مولد را می‌توان در اواسط قرن بیستم با ظهور فناوری‌های کامپیوتری جست‌وجو کرد. اولین نمونه‌های هنر مولد را هنرمندانی مثل جان ویتنی و ورا مولنار ایجاد شدند. این هنرمندها از کامپیوترهای آنالوگ برای تولید آثار الگوریتمی استفاده کردند.

بااین‌حال، در دهه‌ی ۱۹۶۰ و ۷۰ هنر مولد توجه بسیاری از هنرمندان معروف آن زمان مثل سل لویت و مایکل نول و جورج نیس را به خود جلب کرد. این دوره شاهد ظهور ژانر جدیدی از هنر بود که براساس فرمول‌های ریاضی و الگوریتم‌ها و برنامه‌های کامپیوتری شناخته می‌شد.

در سال‌های بعد، هنر مولد تکامل پیدا کرد و از فناوری‌های جدیدی مثل هوش مصنوعی و یادگیری ماشین و رباتیک بهره برد. امروزه، هنر مولد زمینه‌ای پویا و درخشان است که مفاهیم سنتی خلاقیت و خلق آثار هنری را به چالش می‌کشد.

پاسخ به این پرسی «منفی» است. هنر مولد و هنر هوش مصنوعی یکسان نیستند. هنر مولد با الگوریتم یا مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها ایجاد می‌شود که به تولید مجموعه‌ای از نتایج تغییرپذیر می‌انجامد. درمقابل، هنر هوش مصنوعی با هوش مصنوعی ساخته می‌شود که از داده‌ها برای تولید آثار هنری پیچیده‌تر استفاده می‌کند. هنر هوش مصنوعی هم می‌تواند از تکنیک‌های هنر مولد استفاده کند؛ اما بیشتر بر کاربرد فناوری برای تولید هنری واقع‌گراتر با ویژگی‌های بیانگرتر متمرکز است.

ان‌اف‌تی‌های هنر مولد به‌طور کامل از‌طریق کد ایجاد می‌شوند و سپس روی بلاکچین به‌اشتراک گذاشته می‌شوند. این فناوری به هنرمند اجازه می‌دهد تا آثار خود را برای گردآورندگان یا اصطلاحاً کالکتورها به‌اشتراک بگذارد که بابت آثار پول می‌دهند. ان‌اف‌تی‌های هنر مولد معمولاً به‌عنوان تصویر پروفایل (PFP) در دیسکورد و توییتر یا نمادی برای عضویت در دنیای ان‌اف‌تی کاربرد دارند.

ان‌اف‌تی به هنرمند اجازه می‌دهد تا مالکیت اثر خود در حوزه‌ی دیجیتال را داشته باشد. مجموعه‌های ان‌اف‌تی می‌توانند کوچک یا حتی به زیادی ده‌هزار نسخه باشند. برای اطلاعات بیشتر از دنیای ان‌اف‌تی و نکات آن این مقاله را بخوانید.

هنر مولد در دنیای ان‌اف‌تی طرفدارهای زیادی دارد. ان‌‌اف‌تی‌ها در‌واقع روش جدیدی برای مالکیت هنر به‌شمار می‌روند. اگر به‌دنبال ساخت مجموعه‌ی جنریتیو آرت هستید، باید بدانید که ساخت آن به سادگی تایپ چند کلمه و سپس انجام آن به‌واسطه‌ی هوش مصنوعی نیست؛ بلکه برای این کار به دانش پایه نیاز دارید.

اگرچه ابزارها و تکنیک‌های متعددی برای تولید مجموعه‌های هنر مولد وجود دارند، در‌ادامه ترکیب دانش پایتون و مهارت طراحی برای تولید این نوع هنر را توضیح می‌دهیم. مبانی مورد‌نیاز برای خلق هنر مولد عبارت‌اند از:

برای ساخت آثار هنر مولد به مهارت‌های کدنویسی پیشرفته نیازی ندارید؛ ولی حداقل باید درکی از مبانی آن داشته باشید تا بتوانید پروژه‌های ان‌اف‌تی را مدیریت کنید. براساس ابزار در‌اختیارتان، گاهی به بیش از یک خط کد نیاز ندارید؛ اما نصب کتابخانه‌ی پایتون برای این فرایند ضروری است. اغلب ابزارها معمولاً روی این زبان کدنویسی اجرا می‌شوند؛ بنابراین، داشتن اطلاعات پایه می‌تواند به سود شما باشد.

درست مانند مهارت پایتون، این قدم هم اجباری نیست؛ اما به شما مزیت بزرگ و زمان زیادی را برای بهینه‌سازی می‌دهد. لازم نیست به‌اندازه‌ی تصویرسازهای سنتی بیاموزید؛ اما دانش پایه درباره‌ی هنر دیجیتال و مفاهیم طراحی ضروری است؛ زیرا تکیه‌ی صرف بر منابع حاضر و آماده می‌تواند فرایندی کسل‌کننده باشد.

برای ساخت مجموعه‌ یا اصطلاحاً کالکشن هنر مولد، باید مراحلی را با ترتیب صحیح طی کنید. این کار از بروز خطا در ابزار مولد جلوگیری می‌کند. خطاها می‌توانند ناشی از مشکلاتی مثل فایل خراب یا حذف یکی از ویژگی‌های کل مجموعه باشند. با‌توجه‌به این نکات، می‌توانید مراحل زیر را برای تولید کالکشن ان‌اف‌تی به‌کمک هنر مولد طی کنید.

اولین مرحله برنامه‌ریزی پروژه‌ی NFT و تصمیم‌گیری درباره‌ی شاخصه‌های اصلی آن است. نوع کاراکتری که انتخاب می‌کنید، اهمیت زیادی دارد. کاراکتر می‌تواند انسانی یا حیوانی یا هر چیز دیگری باشد. همچنین، باید درباره‌ی سبک طراحی کاراکتر اصلی تصمیم‌گیری کنید. برای مثال، ممکن است سبک انیمه را انتخاب کنید یا سبک واقع‌گرا را ترجیح بدهید.

طرح‌های تصادفی با انباشته‌سازی تصاویر PNG به‌وجود می‌آیند. قدم بعدی ساخت این دارایی‌های PNG است. همچنین، درباره‌ی خصلت‌هایی که برای پروژه‌ی خود طراحی می‌کنید، می‌توانید تصمیم بگیرید.

به‌یاد بسپارید که تعداد کمی از خصلت‌ها به کالکشن کوچک‌تری می‌انجامند که ان‌اف‌تی‌های آن تقریباً ظاهر یکسانی دارند. بنابراین، بهتر است PNGهای متعددی را برای مجموعه‌ی خود طراحی کنید تا برنامه بتواند تغییرات متنوعی را روی آن‌ها انجام دهد. برای تعریف ویژگی‌ها باید نکات زیر را رعایت کنید:

• تمام ویژگی‌ها باید ابعاد یکسانی داشته باشند.
• تمام ویژگی‌ها (به‌جز تصویر پایه) باید پس‌زمینه‌ی شفاف (transparent) داشته باشند.
• تنظیم موقعیت این ویژگی‌ها هنگام انباشته‌سازی دقیق باشد.
• تمام ویژگی‌ها بدون مشکلات لایه‌گذاری قابل جابه‌جایی باشند.

گام بعد دانلود ابزار تولید هنر مولد برای ساخت ان‌اف‌تی است. این ابزار تمام دارایی‌های شما را دریافت و آن‌ها را به شیوه‌های مختلف منظم می‌کند تا به تصاویر مختلف برسید. برنامه‌های متعددی برای این کار وجود دارند که اغلب از زبان پایتون استفاده می‌کنند. همچنین، نمونه‌های زیادی را در گیت‌هاب می‌توانید پیدا کنید. یکی از این ابزار را Rounakbanik توسعه دادهاست که می‌توانید از این لینک آن را دانلود کنید.

یکی از نکات مهم در برنامه‌ی هنر مولد، مرتب‌سازی لایه‌های هنری است. درست مانند فتوشاپ، ترتیب مشخصی برای عملکرد منظم لایه‌ها وجود دارد تا بدین‌ترتیب ترکیب نهایی ظاهر مناسبی پیدا کند.

این قدم‌ها به زمان و برنامه‌ریزی مناسب نیاز دارند؛ پس قبل از کد‌نویسی آن‌ها را رعایت کنید. برای منظم‌سازی لایه‌ها، باید از پس‌زمینه شروع و به‌ترتیب جزئیات را اضافه کنید. در‌ادامه، به نمونه‌ای ساده از ترتیب لایه‌ها اشاره می‌کنیم:

• پس‌زمینه (Background)
• تصویر پایه‌ی کاراکتر (Base character image)
• مو (Hair)
• دهان (Mouth)
• بینی (Nose)
• چشم‌ها (Eyes)
• لباس (Clothing)
• جواهرات (Jewlery)
• ابروها (Eyebrows)
• کفش‌ها (Shoes)

حالا که لایه‌های مختلف را در‌اختیار دارید، باید نام هر ویژگی را تعریف کنید. اگر ده ویژگی مختلف برای دهان دارید، باید ده نام مختلف را برای تصاویر PNG انتخاب کنید. بدین‌ترتیب، برنامه می‌تواند تمام احتمال‌ها را برای یک لایه شناسایی کند. این مرحله برای بهینه‌سازی کمیت‌های تصادفی تصاویر ضروری است.

برای مثال، هنگام نام‌گذاری ویژگی‌های دهان می‌توانید از نام «mouth-closed» برای دهان بسته یا «mouth-smiling» برای لبخند استفاده کنید. بدین‌صورت مولد تصویر به‌راحتی تفاوت بین تمام مشخصات را شناسایی خواهد کرد.

یکی از بخش‌های مهم در هنر مولد ان‌اف‌تی، کمیاب‌بودن ویژگی‌ها است. هر‌کدام از ویژگی‌ها باید وزن متفاوت و درصدی از کاربرد را در مجموعه داشته باشند. هرچه ویژگی کمیاب‌تر باشد، کمتر در پروژه ظاهر می‌شود.

این قابلیت باید در برنامه‌ی مولد کدنویسی شود تا تعداد کافی ان‌اف‌تی‌ها تضمین شود. کمیاب‌بودن هر ویژگی که در ان‌اف‌تی وجود دارد، نشان می‌دهد که فایلی مشخص ارزش خاصی در بازارهای ان‌اف‌تی دارد یا خیر.

یکی از ترفندهای گسترده برای تولید هنر ان‌اف‌تی تصادفی، تعریف قوانینی برای ساختار تصویر و ویژگی‌های آن‌ها است. ازآن‌جا‌که ترکیب‌های به‌وجود‌آمده معمولاً پیش‌بینی‌نشدنی هستند، گاهی نتایج دلخواهمان را نمی‌بینیم. برای مثال، ممکن است در نسخه‌ی تصادفی، رنگ کاراکتر با پوشاک آن منطبق نباشد؛ به‌همین‌دلیل، می‌توان قوانینی را برای مولد تعریف کرد.

فرایند تعریف قوانین از‌طریق کدنویسی انجام می‌شود. این فرایند در تولید اهمیت زیادی دارد؛ زیرا قوانین عامل ظاهر خوب و جذب سرمایه‌گذاران به مجموعه هستند.

پس از تعریف قوانین، زمان آن رسیده است که تصاویر خود را تولید کنید. هر بار که مجموعه‌ نمونه‌ای را می‌سازید، ممکن است به ترکیب‌هایی برسید که دوست ندارید. در این صورت، می‌توانید به مرحله‌ی تعریف قوانین بروید و قوانین جدیدی تعریف کنید. در‌نهایت، مجموعه‌ای که می‌سازید، باید بهترین ظاهر را برای فروش و عملکرد خوب در بازار ان‌اف‌تی داشته باشد.

گفتنی است که هیچ محدودیتی برای اجرای الگوریتم و تولید ان‌اف‌تی‌های جدید وجود ندارد. داشتن مجموعه‌ای مناسب اولین قدم برای رسیدن به اعتباری خوب در بازارهای ان‌اف‌تی است. توجه به جزئیات هم در کل فرایند اهمیت زیادی دارد.

آخرین مرحله‌ از فرایند، بارگذاری مجموعه‌ی تولیدشده در پروفایل بازار ان‌اف‌تی انتخابی‌تان است. ده‌ها بازار امن برای بارگذاری آثار هنری وجود دارند. برای اطلاع از نحوه‌ی بارگذاری و فروش آثار در بازارهای ان‌اف‌تی، این مقاله را بخوانید. برخی از بازارهای مهم‌ ان‌اف‌تی عبارت‌اند از:

• OpenSea
• SuperRare
• Rarible
• Mintable

دو مجموعه‌ی محبوب هنر مولد که به فروش بسیاری زیادی نیز رسیدند، می‌توان به‌عنوان مثال‌های بارزی از موفقیت هنر مولد در نظر گرفت. این دو مجموعه‌ عبارت‌اند از: Bored Ape Yacht Clube و CryptoPunks.

کالکشن BAYC معروف‌ترین پروژه‌ی هنر مولد است. این کالکشن مجموعه‌ای شامل ۱۰ هزار میمون با ارزش باورنکردنی هستند. برخی از قطعات این کالکشن با قیمتی بیش از یک‌میلیون دلار فروخته شدند.

کالکشن بعدی، CryptoPunks از Larva Labs است. این پروژه‌ی موفق مجموعه‌ای شامل ۱۰ هزار NFT متفاوت با ارزش‌های متغیر از صدها تا میلیون‌ها دلار است.

هنر مولد نمونه‌های مختلفی از هنر فیگوراتیو تا هنر انتزاعی و فراکتالی را دربر دارد. در‌این‌میان، برخی هنرمندان از قابلیت‌های هنر مولد در زمینه‌های مختلف تولید آثار هنری استفاده می‌کنند. درادامه، چند نمونه از آثاری هنری مولد هنرمندان مختلف را معرفی می‌‌کنیم.

مایکل هانسمیر معماری است که هنر مولد را نه‌تنها روشی برای تفکر درباره‌ی طراحی اشیاء، بلکه به‌عنوان فرایندی برای تولید اشیاء تعریف می‌کند. این فرایند به تصادف‌های خوشایند و ایده‌های برجسته‌ای می‌انجامد.

هانسمیر از طراحی مولد برای طراحی مجموعه‌ی غار برای اپرای موتزارت استفاده کرد. هنرمندانی مثل هانسمیر با استفاده از ابزارهای محاسباتی برای کاوش و بهینه‌سازی و آزمایش ایده‌های طراحی خلاقانه، فرصت خلاقیت را به حداکثر می‌رسانند.

آندرس هوف دیگر هنرمند مولدی است که تحت‌تأثیر الگوها قرار گرفت. او اغلب اوقات شروع کار با ساختار سازمان‌یافته را مفید می‌داند و به‌دنبال روشی برای تخریب تدریجی آن است.

هوف می‌گوید نتایج جذاب را می‌توان بین ساختارهای سازمان‌یافته‌ی اولیه و نتیجه‌ی نهایی بی‌نظم جست‌وجو کرد. او به‌دنبال ترتیبی برای بی‌نظمی کافی و تشخیص‌دادنی و شکستن شکل‌های معمولی است.

مارک جی.‌ استاک هنرمند و دانشمند و برنامه‌نویس مولدی است که عناصر طبیعت و محاسبات را با یکدیگر ترکیب می‌کند. آثار او به بررسی تنش بین دنیای طبیعی و دنیای شبیه‌سازی شده اختصاص دارند.

استاک در اثر «پخش» ساختاری شاخه‌دار و بی‌نظم را ایجاد کرده که بر‌اساس آرایه‌ای منظم از بلوک‌ها در حال رشد است. رشد تاریک او با استفاده از الگوریتم رشد سطحی شبیه‌سازی می‌شود.

کاترینا برونر هنرمند مولد و روزنامه‌نگاری است که منابع او در گیت‌هاب منبع مناسبی برای افراد علاقه‌مند به زبان برنامه‌نویسی R هستند. با بسته‌ی «The R Package generative art» می‌توانید تصاویر را بر‌اساس هزاران نقطه بسازید.

موقعیت هر نقطه‌ی مشخص بر‌اساس فرمول محاسبه می‌شود و پارامترهای تصادفی دارد. به‌دلیل اعداد تصادفی، هر تصویر ظاهری متفاوت دارد.

جان مک‌کورماک هنرمند و استادی است که از الگوریتم‌ها برای نمایش جادوی ذاتی طبیعت استفاده می‌کند. نمایشگاه «پنجاه خواهر» مک‌کورماک شامل تصاویر بزرگ با ابعاد یک متر در یک متر از گیاهانی کامپیوتری بود. این گیاهان به‌شکل الگوریتمی از کد کامپیوتری و با استفاده از تکامل مصنوعی و الگوریتم‌های مولد به‌وجود آمده‌اند.

جنریتیو آرت یا هنر مولد به هنری گفته می‌شود که با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی و کامپیوتری ایجاد می‌شود. از ویژگی‌های این هنر می‌توان به تصادفی‌بودن و الگوهای تکراری و بازگشتی و متغیر اشاره کرد.

هنر مولد در دنیای ان‌اف‌تی طرفدارهای زیادی دارد و آثار تولیدشده با این روش به قیمت‌های گزافی فروخته می‌شوند. ناگفته نماند که هنرمندان متعددی هم از هنر مولد برای افزایش خلاقیت و تنوع و انعطاف آثار هنری خود استفاده می‌کنند.