پنل‌های OLED و QLED چه برتری‌ها و ضعف‌هایی نسبت به هم دارند؟

OLED و QLED از جمله فناوری‌هایی هستند که امروزه در خرید تلویزیون و مانیتورهای با کارایی بالا نقش اساسی دارند. شاید در ابتدا چنین تصور کنید که دو فناوری یادشده شباهت‌های زیادی دارند؛ اما وقتی نگاه دقیق‌تری به ساختار آن‌ها می‌اندازیم، متوجه تفاوت‌های عمیقی می‌شویم.

واژه‌ی OLED مخفف Organic Light Emitting Diode و واژه‌ی QLED نیز مخفف Quantum Dot Light Emitting Diode است. با نگاهی دقیق به نام کامل این فناوری‌ها، تا حدودی می‌توان نحوه‌ی کارکرد و تفاوتشان را تشخیص داد؛ اما برای اینکه درک عمیق‌تری از تفاوت OLED و QLED داشته باشید، زومیت را در مقاله‌ی پیش‌رو همراهی کنید تا تمامی تفاوت‌های ساختاری تلویزیون‌های OLED و QLED را بررسی و مقایسه کنیم.

توجه داشته باشید که اگرچه در مقاله‌ی پیش‌رو، عمدتا راجع‌به تلویزیون‌های OLED و QLED صحبت می‌کنیم، عموم مشخصه‌ها و تفاوت‌های بیان‌شده در مورد مانیتورهای OLED و QLED نیز صدق می‌کند.

انتخاب بهترین پنل، درست مانند انتخاب بهترین سایز تلویزیون، به معیارهای مختلفی بستگی دارد. برای برخی کاربران عمق رنگی مشکی و شفافیت پنل مهم است و برای برخی دیگر، قیمت تلویزیون یا حداکثر میزان روشنایی اهمیت دارد. ابتدا بهتر است نحوه‌ی کارکرد و مواد به‌کار رفته در پنل‌های OLED و پنل‌های دارای فناوری QLED را کاملا بشناسیم.

پنل‌ OLED که به‌عنوان پیشرفته‌ترین فناوری ساخت نمایشگر در بین تلویزیون‌ها، گوشی‌های موبایل، لپ‌تاپ‌ها و سایر لوازم الکترونیکی شناخته می‌شود، از مواد آلی یا LED‌-های ارگانیک بسیار کوچکی ساخته شده‌ است که با دریافت الکتریسیته، نور رنگی ساطع می‌‌کنند.

برای ایجاد تصویر در نمایشگر، به نور RGB یا رنگ‌های قرمز و سبز و آبی نیاز داریم. دیود‌های به‌کار رفته در پنل OLED با ارسال سیگنال جداگانه به هر پیکسل، نور RGB موردنیاز آن را تولید می‌کنند؛ بنابراین برای روشن کردن پیکسل‌ها دیگر به نور پس‌زمینه مانند پنل‌های LCD نیازی نیست و هر پیکسل می‌تواند به‌صورت جداگانه خاموش یا روشن شود.

برای آنکه از پنل‌های OLED و آینده‌ی آن‌ها در صنعت نمایشگر درک عمیق‌تری داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم تا مقاله‌ی جامع «OLED چیست» را در زومیت مطالعه کنید.

پنل‌های دارای فناوری QLED که برای اولین بار در سال ۲۰۱۷ توسط سامسونگ معرفی شدند، در واقع نوع پیشرفته‌ای از پنل‌های LCD هستند که از چراغ‌های LED و فناوری ذرات کوانتومی (Quantum Dots) برای افزایش رنگ و روشنایی تصویر استفاده می‌کنند. کوانتوم‌دات‌ها ذرات نیمه‌رسانای کوچکی هستند که بسته به اندازه‌ی خود، نور را با رنگ خاصی ساطع می‌کنند.

در تلویزیون‌های QLED، کوانتوم‌دات‌ها در لایه‌ی نازکی تعبیه شده‌اند که پشت پنل LCD قرار گرفته است. هنگامی که چراغ‌های LED نور را از میان کوانتوم‌دات‌ها عبور می‌دهند، این نقاط نور را جذب می‌کنند و آن را به رنگ خاصی بازتاب می‌‌دهند. فناوری QLED به تلویزیون اجازه می‌دهد رنگ‌های روشن‌تر، زنده‌تر و دقیق‌تری نسبت به تلویزیون‌های LCD سنتی تولید کند.

پنل‌هایی که از فناوری QLED استفاده می‌کنند می‌توانند فناوری‌ نوردهی متفاوتی داشته باشند. هرکدام از این فناوری‌ها نسبت به یکدیگر مزایا و معایب متعددی دارند که در بخش زیر تعدادی از آن‌ها را تعریف کرده‌ایم.

• Edge-lit: در این نوع نوردهی LED-ها در امتداد لبه‌های صفحه‌نمایش قرار می‌گیرند که باعث به‌وجود آمدن روشنایی موضعی در گوشه‌های نمایشگر و نمایش همیشگی نور پس‌زمینه نسبتا خاکستری‌رنگ، در صحنه‌های تاریک می‌شود.

• Direct-lit: در فناوری Direct-lit چراغ‌های LED مستقیما پشت صفحه‌نمایش قرار می‌گیرند که از روشنایی بالاتر و رنگ مشکی عمیق‌تری نسبت به فناوری Edge-lit بهره می‌برد.

• Full-array: در این فناوری نیز LED-ها مستقیما پشت صفحه‌نمایش قرار می‌گیرند؛ اما تعداد آن‌ها بسیار بیشتر از LEDهای موجود در نوردهی Direct-lit است. با اینکه پنل‌های دارای نوردهی Full-array مشکی بسیار عمیق و یکنواختی در نور پس‌زمینه ارائه می‌دهند؛ اما مصرف انرژی بیشتری از دو نوع قبلی دارند.

• Mini-LED: نوردهی پنل توسط چراغ‌های Mini-LED، تا حد زیادی آن را شبیه پنل‌های OLED می‌کند. چراغ‌های LED به‌کار رفته در این پنل‌ها از هر پنل LCD دیگری بیشتر است که باعث نمایش رنگ مشکی بسیار عمیق و تفکیک رنگ عالی می‌شود. پنل‌های دارای فناوری نوردهی Mini-LED، جزو گران‌ترین پنل‌های LCD محسوب می‌شوند.

بهترین تلویزیون های بازار که از پنل‌های LCD با فناوری QLED پشتیبانی می‌کنند، در ۲ نوع محبوب IPS و VA تولید می‌شوند. این موضوع که تلویزیون موردنظر شما دارای کدام یک از این ۲ پنل است، می‌تواند روی کنتراست، روشنایی و زاویه‌ی دید آن تاثیرگذار باشد که در ادامه به این موضوعات خواهیم پرداخت.

در حال حاضر پنل‌های دارای فناوری QLED مختص سامسونگ نیستند و علاوه‌بر تلویزیون سامسونگ در تلویزیون ال جی و پاره‌ای شرکت‌های دیگر هم استفاده از پنل‌هایی با فناوری مشابه را شاهد هستیم که از میان آن‌ها می‌توان به تلویزیون‌های سری نانوسل و برخی مدل‌های QNED ال‌جی اشاره کرد.

پیش‌تر گفتیم که OLED نوعی پنل است؛ اما QLED نوعی فناوری به‌حساب می‌آید که در پنل‌های LCD استفاده می‌شود. حال اینکه QLED در چه پنلی و با چه نوع نوردهی‌ای استفاده شود، می‌تواند روی عوامل زیادی تأثیرگذار باشد.

به‌صورت کلی تلویزیون‌های LCD دارای فناوری QLED درمقایسه‌با تلویزیون‌های LCD فاقد این فناوری، رنگ‌های بیشتر و زنده‌تری تولید می‌کنند، روشنایی بیشتری دارند و درنتیجه، کنتراست بالاتری نیز ارائه می‌دهند؛ اما IPS یا VA-بودن پنل LCD نیز مشخصه‌هایی را به تلویزیون اضافه می‌کند که تلویزیون QLED با پنل VA را از تلویزیون QLED با پنل IPS متمایز می‌سازد.

از نظر فنی پنل OLED به‌دلیل توانایی خاموش و روشن‌کردن جداگانه‌ی هر پیکسل، تصویر واضح‌تر و شفاف‌تری دارد؛ اما در تمام‌های پنل‌های IPS LCD و VA LCD دارای فناوری QLED با هر نوع نوردهی، به‌دلیل استفاده از نور پس‌زمینه‌ی جداگانه، لبه‌های اجسام روشن کمی محو شده و هاله‌ای اطراف آن‌ها ایجاد می‌شود که به پدیده‌ی Blooming معروف است.

شاید در پنل‌هایی که با چراغ‌های Mini-LED نوردهی می‌شوند، چنین اتفاقی کم‌تر رخ دهد؛ اما باز هم به‌دلیل مقدار کمی نشت نور، معمولا هاله‌هایی در اطراف اجسام روشن، مخصوصا در صحنه‌های تیره ایجاد می‌شود که این موضوع از شفافیت کلی پنل می‌کاهد.

همانطور که گفتیم پیکسل‌ها در پنل‌های OLED می‌توانند به‌صورت جداگانه خاموش یا روشن شوند؛ از این رو هنگامی که تصویر به رنگ سیاه در می‌آید، پیکسل‌های آن ناحیه کاملا خاموش می‌شوند و چون نور پس‌زمینه‌ای هم وجود ندارد، رنگ مشکی در عمیق‌ترین حالت خود به نمایش در می‌آید.

پنل OLED

پنل LCD با فناوری QLED

حال در بین تلویزیون‌های QLED نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. پنل‌های VA که از فناوری QLED استفاده می‌کنند، نسبت به پنل‌های IPS رنگ مشکی را عمیق‌تر نشان می‌دهند؛ از این رو کنتراست آن‌ها نیز بیشتر است و در تلویزیون‌های جدید عملکرد بهتری دارند.

برای اینکه درک درستی از مقایسه‌ی کنتراست تلویزیون‌های OLED و QLED داشته باشید، باید در اتاقی تاریک، رنگ مشکی را در آن‌ها مشاهده کنید. در این صورت متوجه خواهید شد که تلویزیون‌های QLED رنگ مشکی را کمی متمایل به خاکستری نمایش می‌دهند که احتمالا برای بسیاری از کاربران آزاردهنده نیست؛ اما اگر می‌خواهید عمق رنگ مشکی بیشتری تجربه کنید و بودجه‌تان مناسب تلویزیون‌های OLED نیست، می‌توانید سراغ پنل‌هایی با نوردهی Mini-LED بروید که نسبت به سایر روش‌های نوردهی پنل‌های LCD، رنگ مشکی در آن‌‌ها عمیق‌تر است.

سامسونگ پنل‌های داری نوردهی Mini-LED را Neo QLED و ال‌جی QNED می‌نامد؛ البته توجه داشته باشید که تمام مدل‌های QNED ال‌جی دارای این فناوری نیستند؛ بنابراین هنگام خرید تلویزیون به تفاوت‌های نوردهی توجه کنید.

پیش‌تر نیز گفتیم که پنل‌های دارای فناوری Mini-LED نوع پیشرفته‌ای از پنل‌های LCD محسوب می‌شوند و رفتاری نزدیک به پنل‌های OLED دارند. عمق رنگ مشکی در آن‌ها بالا است؛ هرچند که هنگام نمایش نوشته‌های سفید در صفحه‌‌ی سیاه، کمی نشت نور را تجربه می‌کنید که نسبت به سایر مزایای فناوری Mini-LED، مشکل خاصی نیست.

در زمینه‌ی حداکثر مقدار روشنایی، برتری در اختیار پنل‌های با فناوری QLED قرار دارد؛ البته تمام تلویزیون‌های QLED روشنایی بالایی ندارند، نمونه‌های اقتصادی و برخی از مدل‌های میان‌رده، روشنایی کمتری درمقایسه‌با تلویزیون‌های OLED تولید می‌کنند. از آن‌جایی که تلویزیون‌های بالارده‌ی QLED از نور پس‌زمینه برای روشن‌کردن کوانتوم‌دات‌ها استفاده می‌کنند، در تولید رنگ‌های روشن‌تر و جلوه‌های HDR موفقیت بیشتری دارند.

پنل‌های OLED چون به نوردهی جداگانه‌ی هر پیکسل متکی هستند، حداکثر روشنایی محدودتری دارند و نسبت به نور محیط حساس‌تر هستند؛ از این رو اگر قصد خرید تلویزیون برای اتاق‌های بسیار روشن یا محیط‌های پرنور را دارید، توصیه می‌کنیم سراغ مدل‌های QLED یا سایر زیرمجموعه‌های LCD بروید.

به‌طور کلی تلویزیون LCD با کوانتوم‌دات یا QLED، به‌ویژه مدل‌های بالارده به‌دلیل روشنایی بیشتری که دارد، می‌تواند طیف وسیع‌تری از رنگ‌ها را نسبت به پنل OLED ارائه دهند. پنل‌های با فناوری QLED مخصوصا پنل‌های IPS که توسط چراغ‌های Mini-LED نوردهی می‌شوند (سامسونگ چنین پنل‌هایی را ADS می‌نامد)، در تولید برخی رنگ‌ها مانند رنگ قرمز بسیار دقیق عمل می‌کنند.

با پیشرفت تکنولوژی شکاف بین دو فناوری OLED و QLED در حال کاهش است؛ به‌طوری که مهندسان ال‌جی تحقیق و توسعه‌ی جدی را برای بهبود رنگ‌ پنل‌های OLED خود در دستور کار قرار داده‌اند.

به‌عنوان مثال تلویزیون ال‌جی مدل C9 OLED، در آزمایش اخیر Delta-E که برای دقت رنگ به‌کار می‌رود، با ثبت خطای ۱٫۸ که در مقایسه با تلویزیون QLED سامسونگ Q90 با خطای ۱٫۵ (امتیاز هرچه کمتر باشد بهتر است)، دقت رنگ خوبی را به نمایش گذاشته است.

با تمام توضیحاتی که ارائه شد، گستردگی طیف رنگی و توانایی بازتولید رنگ‌های نمایشگر از مجموعه‌ای به مجموعه دیگر متفاوت است. برخی از پنل‌های OLED مانند سری A9F سونی می‌توانند با بهترین تلویزیون‌های QLED در این زمینه رقابت کنند.

آزمایش‌های اخیر سایت Tom's Guide نشان داد تلویزیون OLED سونی می‌تواند ۱۳۰.۸ درصد از طیف رنگی Rec .709 را تولید کند، در حالی که تلویزیون QLED سامسونگ فقط ۹۹.۸ درصد آن را تولید می‌کند. Rec .709 مانند sRGB استانداردی جهانی برای تعریف رنگ‌های ویدیویی است.

چنین آزمایشی به ما می‌گوید که تلویزیون OLED سونی رنگ‌های بیشتر و واقعی‌تری را نشان می‌دهد و در این زمینه از تلویزیون QLED سامسونگ بهتر عمل می‌کند.

شاید بزرگ‌ترین ایراد پنل‌های OLED، تخریب پیکسل‌ها در مدت‌زمان طولانی و وقوع پدیده‌ی Burn-in باشد. پدیده‌ی Burn-in که پنل‌های با فناوری QLED تا حدودی از دست آن در امان هستند، شامل سوختن پیکسل‌ها در ناحیه‌ی مشخصی از تلویزیون می‌شود که تأثیر بسیار نامناسبی در نشان دادن رنگ‌ها دارد.

پدیده‌ی Burn-in هنگامی رخ می‌دهد که پیکسل‌های محدوده‌ی خاصی از پنل، به‌مدت زیادی رنگ ثابتی را نمایش دهند. این اتفاق ممکن است که رنگ پیکسل‌ها را برای همیشه تغییر و آن‌ها را به‌صورت لکه‌ای ثابت روی پنل نمایش دهد.

جدیدترین پنل‌های OLED تا حد زیادی در مقابل پدیده Burn-in مقاوم شده‌اند؛ اما به دلیل قیمت بالای آن‌ها، حتما باید جانب احتیاط را رعایت کرد؛ به‌عنوان مثال، برخی از تلویزیون‌های OLED جدید دارای ویژگی‌هایی مانند Pixel Refresh هستند که به‌صورت دوره‌ای پیکسل‌ها را روشن و خاموش می‌کنند تا از فرسودگی آن‌ها جلوگیری شود.

تلویزیون‌های QLED به‌علت داشتن نور پس‌زمینه در مقابل پدیده‌ی Burn-in مقاوم‌تر هستند؛ اما اگر به‌مدت بسیار طولانی ناحیه‌ی خاصی از تلویزیون روشن‌تر از سایر نقاط باشد، ممکن است پیکسل‌‌های آن ناحیه هنگام روشن شدن پنل، نور بیشتری را به شکل لکه در آن قسمت نشان دهند.

نیازی نیست که با نگرانی بیش‌ازحد در مورد پدیده‌ی Burn-in، خود را هنگام خرید تلویزیون آزار دهید. در عوض با رعایت برخی نکات به‌راحتی می‌توانید از وقوع چنین مشکلی جلوگیری کنید.

• از تماشای محتوای ثابت برای مدت طولانی خودداری کنید تا پیکسل‌ها فرصت تغییر رنگ پیدا کنند.
• پس از گذشت چند ساعت، با خاموش‌کردن تلویزیون به پیکسل‌ها استراحت دهید.
• تلویزیون را در مکانی با نور کم قرار دهید یا نور تلویزیون را طوری تنظیم کنید که در بالاترین حد خود نباشد.

پنل‌های LCD حتی با وجود پیشرفته‌ترین فناوری‌های نوردهی، زاویه‌ی دید محدودتری از پنل‌های OLED دارند؛ بدین‌مفهوم که نگاه‌کردن به پنل‌های LCD از طرفین باعث می‌شود رنگ نمایشگر به‌طور خفیفی تغییر کند؛ چیزی که در پنل‌های OLED وجود ندارد.

تغییر رنگ یادشده به‌اندازه‌ای نیست که تمام کاربران را اذیت کند؛ اما مطمئنا برای افراد حرفه‌ای یا ریزبین و نکته‌سنج آزاردهنده خواهد بود. پنل‌های دارای فناوری QLED برای تماشا از روبه‌رو مشکل خاصی ندارند؛ اما اگر مبلمان منزل دورتادور تلویزیون چیده شده، شاید تلویزیون‌های OLED برای چنین خانه‌هایی مناسب‌تر باشد.

زاویه دید پنل LCD

زاویه دید پنل OLED

یادآوری می‌شود که پنل‌های به‌کاررفته در تلویزیون‌های QLED امروزی اکثرا از نوع VA هستند. پنل‌های VA از مدل‌های IPS زاویه‌ی دید محدودتری دارند؛ بنابراین اگر زاویه دید برای شما مهم است، شاید در طولانی‌مدت از تلویزیون QLED خود با پنل VA خسته شوید.

مصرف انرژی تلویزیون‌های OLED از تلویزیون‌های QLED کمتر و بهینه‌تر است؛ موضوعی که تا حد زیادی به نوردهی جداگانه‌ی پیسکل‌ها مربوط می‌شود. چون پیکسل‌ها هر زمان که نیاز باشد خاموش می‌شوند، مصرف کلی پنل نیز کاهش می‌یابد؛ اما در تلویزیون‌های QLED به‌دلیل روشنایی همیشگی نور پس‌زمینه، مصرف برق بیشتر است.

زمان پاسخ‌دهی مناسب در کنار نرخ‌ نوسازی بالا که این روزها برای افراد زیادی به فاکتورهای اصلی در خرید مانیتور یا تلویزیون بدل شده‌اند، در اکثر تلویزیون‌های رده‌بالا با فناوری‌های مختلف یافت می‌شود و در این زمینه فرق QLED و OLED ناچیز است.

نرخ نوسازی یا Refresh Rate تعداد تصاویری است که در هر ثانیه روی نمایشگر نشان‌ داده می‌شود و با واحد هرتز (Hz) اندازه‌گیری می‌شود. زمان پاسخ‌دهی یا Response Time، به میزان زمان موردنیاز برای رنگ یک پیکسل از یک حالت به حالت دیگر گفته شده و با واحد میلی‌ثانیه (ms) اندازه‌گیری می‌شود.

برخی از بهترین تلویزیون‌ های گیمینگ بازار از پنل‌های OLED و برخی دیگر از فناوری QLED استفاده می‌کنند که می‌توانند از طریق پورت HDMI 2.1، نرخ نوسازی بالای ۱۲۰ هرتز را برای کنسول‌های پلی استیشن ۵ و ایکس باکس سری ایکس ارائه دهند.

برخی عقیده دارند که پنل‌های OLED به‌دلیل توانایی روشن و خاموش کردن جداگانه‌ی هر پیکسل، از زمان پاسخ‌دهی بهتر و Motion Blur کمتری نسبت به پنل‌های با فناوری QLED برخوردارند.

با توجه به ویژگی‌هایی که تاکنون بررسی کردیم، باید متوجه برتری پنل‌های OLED نسبت به پنل‌هایی با فناوری QLED شده باشید؛ از این رو قیمت تلویزیون‌ها و مانیتورهای OLED بسیار بالا است و جزو گران‌ترین دستگاه‌ها در زمینه‌ی خود محسوب می‌شوند.

از طرف دیگر قیمت تلویزیون‌های LCD که از فناوری QLED بهره می‌برند معقولانه‌تر است و طبیعتا فروش بیشتری از نمونه‌های OLED دارند.

در مقاله‌ی پیش‌رو پنل‌های OLED و پنل‌های LCD با فناوری QLED را تعریف و در زمینه‌های مختلف مقایسه کردیم.

فناوری QLED در هر نوع پنل LCD و با هر فناوری نوردهی که استفاده شود، زاویه‌ی دید محدودتر، کنتراست پایین‌تر و قیمت کمتری از پنل‌های OLED دارد؛ اما از طرف دیگر روشنایی پنل‌های با فناوری QLED تا حد زیادی از مدل‌های OLED بیشتر و احتمال وقوع پدیده Burn-in در آن‌ها کمتر است.

ممنونیم که تا اینجا همراه ما بودید و امیدواریم متوجه تفاوت‌های اساسی و کلیدی میان فناوری‌های OLED و QLED شده باشید. در نظرات به ما بگویید که هنگام خرید مانیتور یا تلویزیون مهم‌ترین فاکتور برایتان چیست؟ نوع پنل؟ سایز یا فاکتورهای دیگر؟