دالبی ویژن چیست؟ هرآنچه باید درباره فرمت پویای HDR بدانید
از میان تمام فناوری‌های جدیدی که به صنعت تلویزیون راه یافت، HDR بیشترین اهمیت و تأثیر را در افزایش کیفیت تصاویر داشت. تأثیر این فناوری بیشتر از تغییر صنعت از کیفیت Full HD به 4K بود. البته اکثر تولیدکننده‌های تلویزیون امروزه تمرکز اصلی بازاریابی خود را بر فناوری و قابلیت 4K یا 8K معطوف می‌کنند و اشاره‌ی کمتری به فرمت HDR می‌شود.
HDR یک فرمت ثابت نیست. درواقع این اصطلاح (High Dynamic Range) برای مجموعه‌ای از فرمت‌های تصویری استفاده می‌شود که هرکدام ویژگی منحصربه‌فردی دارند. از میان آن‌ها Dolby Vision محصول Dolby Labs شهرت بیشتری دارد. در ادامه‌ی این مطلب زومیت، به بررسی دقیق این فرمت و پاسخ به برخی سؤال‌های رایج دربارهی آن می‌پردازیم: دالبی ویژن چیست و چه تفاوت‌هایی با دیگر فرمت‌های HDR دارد؟ چگونه می‌توان به چنین فرمتی دست پیدا کرد؟
HDR چیست؟
پیش از پرداختن به فرمت دالبی ویژن ابتدا باید خانواده‌ی اصلی یعنی HDR را بشناسیم. HDR به تولیدکننده‌های محتوا و فیلم‌سازان امکان می‌دهد که ویدئوهایی روشن‌تر، با دقت نور بالاتر و کنتراست بیشتر نسبت به محتوای قدیمی تولید کنند. فرمت مذکور عموما در سالن‌های حرفه‌ای سینما پخش می‌شد، اما به‌مرور به تلویزیون‌های خانگی هم راه یافت. درنتیجه امروز وقتی محتوای HDR در تلویزیونی با پشیبانی از این فرمت پخش شود، می‌توان کیفیت عالی سینمایی را در نمایشگری کوچک‌تر تجربه کرد.
درحال‌حاضر پنج فرمت HDR برای کاربران خانگی وجود دارد: دو عدد از آن‌ها فرمت‌های ایستا (Static) و سه عدد فرمت پویا (Dynamic) هستند. دو فرمت ایستا، HDR10 و HLG نام دارند. HDR10 توسط تمامی تلویزیون‌های HDR پشتیبانی می‌شود. HLG نیز عموما کاربرد پخش رسانه‌ای دارد. مفهوم ایستا در این فرمت‌ها یعنی محتوای HDR یک مرتبه و براساس کل فیلم یا نمایش تلویزیونی شناسایی می‌شود. اطلاعات کسب‌شده در ابتدا، تا پایان نمایش تغییر نمی‌کند.
فرمت‌های پویای HDR برخلاف فرمت ایستا اطلاعات را براساس صحنه‌ها و حتی فریم‌های تصویر تغییر می‌دهند. درواقع المان‌های ایجاد محتوای HDR برای هر صحنه و فریم متفاوت می‌شود. چنین رویکردی نیاز به داده‌های بسیار زیاد دارد، اما کارشناسان اعتقاد دارند فرمت HDR در این روش کیفیت بسیار بالاتری ارائه می‌کند. Advance HDR از شرکت Technicolor یکی از فرمت‌های پویا محسوب می‌شود. دو فرمت دیگر برای محتوای خانگی پرکاربردتر هستند: +HDR10 که سامسونگ هم در توسعه‌ی آن نقش داشت و دالبی ویژن.
مزیت خاص دالبی ویژن
همان‌طور که گفته شد دالبی ویژن یک فرمت پویای HDR بوده که توسط دالبی لبز توسه یافته است. این فرمت با تنظیم صحنه به صحنه و حتی فریم به فریم تصویر، جزئیات بیشتری را همراه‌با دقت رنگ بالاتر به کاربر ارائه می‌کند. بهینه‌سازی محتوا در هر تصویر به‌صورت مجزا انجام می‌شود. البته فرایند و شیوه‌ی عملکرد دالبی ویژن جزئیات بیشتری دارد.
دالبی ویژن به تولیدکننده‌های محتوا امکان می‌دهد تا تنظیمات تصویر را در سطوح بسیار جزئی بهبود دهند. به‌علاوه تنظیمات بیشتری نسبت به فرمت مرسوم و سنتی HDR10 در دالبی ویژن پشتیبانی می‌شود. به‌عنوان مثال HDR10 حداکثر از روشنایی هزار نیت (Nit) در تلویزیونی پشیبانی می‌کند. این آمار برای دالبی ویژن به ۱۰ هزار نیت می‌رسد.
دقت رنگ هم در دالبی ویژن نسبت به فرمت‌های دیگر افزایش می‌یابد. HDR10 به تولیدکننده‌ها امکان می‌دهد تا رنگ را با ۱۰ بیت داده برنامه‌ریزی و تنظیم کنند. دالبی ویژن بیت‌ها را به ۱۲ عدد می‌رساند. شاید در نگاه اول چنین تفاوت دو بیتی زیاد به نظر نرسد، اما قطعا تفاوت آن در عمل بیشتر خواهد بود. با تنظیمات ۱۰ بیتی، می‌توان ۱،۰۲۴ رنگ ثانویه را از هر رنگ اصلی ایجاد کرد که کمی بیشتراز یک میلیارد رنگ را در اختیار تولیدکننده‌ی محتوا قرار می‌دهد. وقتی تنظیمات به ۱۲ بیت برسد، امکان انتخاب رنگ ثانویه به ۴،۰۹۶ افزایش می‌یابد. درنهایت در مجموع امکان انتخاب ۴۸ میلیارد رنگ برای تولیدکننده‌ی محتوا فراهم می‌شود.
جزئیات بسیار زیادی که در بالا شرح دادیم، در تلویزیون‌های امروزی آن‌چنان قابل درک نیستند. درحال‌حاضر هیچ تلویزیونی توانایی نمایش ۱۰ هزار نیت روشنایی و ۶۴ میلیارد رنگ دالبی ویژن را ندارد. حتی بهترین محصولات بازار با بالاترین امکانات روشنایی هم به دو هزار نیت محدود می‌شوند. از میان حرفه‌ای ترین تلویزیون‌ها هم می‌توان به خانواده‌ی E از محصولات اولد ال‌جی اشاره کرد که حداکثر ۱۰ بیت رنگ را پشتیبانی می‌کنند. درنهایت فناوری تلویزیون با سرعتی رشد می‌کند که شاید بتوان پشتیبانی از قابلیتهای بی‌شمار دالبی ویژن را تا پنج سال آینده ممکن دانست.
تفاوت با +HDR10
فرمت +HDR10 که توسط سامسونگ پشتیبانی می‌شود، شباهت بالایی با دالبی ویژن دارد. فرمت پویا با قابلیت تغییر تنظیمات برای هر صحنه، رویکردی مشابه دالبی ویژن در پیش می‌گیرد. +HDR10 هم بازه‌ی بزرگ‌تری از رنگ و نور را پشتیبانی می‌کند، اما مشخصات آن به اندازه‌ی دالبی ویژن حرفه‌ای نیست. البته تفاوت اصلی دو استاندارد در حال‌حاضر، در دسترس بودن آن‌ها است.
درحال حاضر دستگاههای محدودی از +HDR10 پشتیبانی می‌کنند و محتوای +HDR10 زیادی هم در دسترس نیست. البته قطعا به‌مرور شاهد افزایش پشتیبانی و دسترسی به محتوا و سخت‌افزار این فرمت خواهیم بود. به لطف آزاد بودن مجوز فرمت مذکور، قطعا تولیدکننده‌های بیشتری به آن علاقه‌مند خواهند شد.
نکته‌ی مهم دربارهی پشتیبانی از فرمت‌های پویا این است که هر دستگاه پشتیبان فرمت دالبی ویژن، با به‌روزرسانی فرمور از +HDR10 هم پشتیبانی خواهد کرد. به‌علاوه چنین پشتیبانی هزینه‌ی زیادی هم برای تولیدکننده‌های تلویزیون ندارد. البته این روند برای دالبی ویژن صادق نیست. برای پشتیبانی از دالبی ویژن باید هزینه‌ی دریافت مجوز و همچنین توسعه‌ی فرمور پرداخت شود و شاید برخی تولیدکننده‌ها تمایلی به آن نشان ندهند.
تلویزیون‌های با قابلیت پشتیبانی از دالبی ویژن
پشتیبانی از دالبی ویژن و ارائه‌ی آن در فرمور، نیاز به پرداخت هزینه دارد
دالبی ویژن شهرت و گستردگی بیشتری نسبت به +HDR10 دارد، اما لزوما همه‌ی تلویزیون‌های جدید از آن پشتیبانی نمی‌کنند. از برندهای بزرگ فعال در بازار می‌توان سامسونگ را مثال زد که به‌خاطر استفاده از +HDR10، دالبی ویژن را در فهرست قابلیتهای خود جای نداده است.
از برندهای بزرگ پشتیبانی‌کننده از دالبی ویژن می‌توان به LG, TCL,Vizio و Sony اشاره کرد. البته پشتیبانی در این برندها هم در مدل‌های گوناگون متفاوت است. به‌هر‌حال مشتریان پیش از انتخاب و خرید تلویزیون‌های جدید باید مشخصات آن‌ها را برای پشتیبانی یا عدم پشتیبانی از دالبی ویژن به‌دقت بررسی کنند.
پیش‌نیاز دسترسی به دالبی ویژن
علاوه بر تهیه‌ی تلویزیون یا دستگاه دیگری که از فرمت دالبی ویژن پشتیبانی کند، باید منبعی برای دریافت ویدئوی دالبی ویژن هم داشته باشید. شایان ذکر است امروزه برخی از گوشی‌های هوشمند و تبلت‌ها از دالبی ویژن پشتیبانی می‌کنند. درحال‌حاضر بسیاری از فیلم‌های بلوری 4K Ultra HD در فرمت دالبی ویژن عرضه می‌شوند. به‌علاوه سرویسهای استریم همچون نتفلیکس و آمازون پرایم هم مجموعه‌ای مناسب از فیلم‌ها و سریال‌های به‌روز را در فرمت دالبی ویژن به کاربر ارائه می‌کنند.
سرویسهای استریم +Disney و +Apple TV که به‌زودی شروع به کار می‌کنند، هر دو پشتیبانی از دالبی ویژن و Dolby Atmos را به‌عنوان قابلیتهای خود معرفی کرده‌اند. به‌نظر می‌رسد پشتیبانی از دالبی ویژن تنها در پخش سنتی تلویزیون دیده نخواهد شد. درحال‌حاضر محتوای HDR در شبکه‌های سنتی محدود است و در زمان ارائه هم باید بیشتر انتظار فرمت‌های HDR10 یا HLG را داشت، چون این فرمت‌ها پهنای باند کمتری نیاز دارند.
دیزنی پلاس و اپل تی‌وی پلاس از دالبی ویژن پشتیبانی خواهند کرد
دستگاههای ست‌تاپ باکس، کنسول‌های بازی و پخش‌کننده‌های بلوری برای نمایش محتوای دالبی ویژن باید به پشتیبانی از آن مجهز باشند. به‌عنوان مثال دستگاههای استریم برند Roku همچون +Roku Streaming Stick تنها از HDR10 پشتیبانی می‌کنند. البته برخی از تلویزیون‌های این برند (که عموما توسط TCL ساخته می‌شوند) دالبی ویژن را هم به فهرست قابلیتهای خود افزوده‌اند. از میان محصولات برندهای دیگر، Apple TV 4K از این فرمت پشتیبانی می‌کند، اما Apple TV HD توانایی پخش آن را ندارد. Amazon 4K Fire TV Stick یکی از معدود دستگاه‌هایی محسوب می‌شود که از چهار فرمت اصلی HDR یعنی HDR10 و HLG و +HDR10 و Dolby Vision پشتیبانی می‌کند. مایکروسافت هم از سال ۲۰۱۸ پشتیبانی از دالبی ویژن را به کنسول‌های ایکس‌باکس وان اس و ایکس‌باکس وان ایکس اضافه کرد. شایان ذکر است پلی‌استیشن هنوز قابلیت پشتیبانی از دالبی ویژن را ندارد.
نکته‌ی نهایی در استفاده از محتوای دالبی ویژن در خرید کابل HDMI رابط نهفته است. اگر تلویزیون شما برای نمایش محتوا به‌جای دانگل به چنین کابلی نیاز دارد، حتما باید کابلی با پشتیبانی از این فرمت خریداری کنید. کابل‌هایی که برچسب HDMI Premium Cetified دارند گزینه‌های مناسبی محسوب می‌شوند.
نکات بالا اطلاعاتی کلی دربارهی فرمت دالبی ویژن بود که احتمالا با گذشت زمان در کنار دیگر فرمت‌های HDR به استاندارد اصلی پخش محتوا تبدیل خواهد شد. شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، تمامی فیلم‌ها و سریال‌ها با کیفیت بسیار بالاتر از امروز، با این فرمت‌ها پخش شوند.