اولین پیوند سر جهان روی یک سگ توسط پزشک ایتالیایی

"سرجیو کاناورو" (Sergio Canavero) جراح مغز و اعصاب ایتالیایی است که با ادعای جسورانه‌‌اش تیتر اخبار دنیا را به خود اختصاص داده است. وی عنوان کرده است که در آینده‌ای نزدیک عمل پیوند سر یک فرد بر روی فرد دیگر را انجام خواهد داد!

آخرین ادعای او پس از کلیپی است که توسط همکارانش در اسکای نیوز منتشر شد. در این ویدیو سگی در حال تلو تلو خوردن بر روی چهار دست و پای خود راه می‌رود و می‌تواند دم خود را تکان دهد. بنا به گفته‌ی اسکای نیوز این ویدیو، سه هفته پس از عمل جراحی سگی است که طناب نخاعی آن به طور کامل قطع شده بود.

در مقاله‌ی منتشر شده در ژورنال Surgical Neurology International، کاناوری جزئیات روش‌های استفاده شده برای درمان سگ را توضیح داد و ادعا کرد که این شیوه می‌تواند برای پیوند سر انسان هم به کار رود - یا به بیان کامل‌تر برای تمام اعضای بدن او قابل استفاده است - و تا سال آینده عملی خواهد بود.

اما دیگر کارشناسان به این ادعا مشکوک هستند. "جری سیلور" (Jerry Silver)، عصب‌شناس دانشگاه کیس وسترن در مقاله‌ای در مجله‌ی New Scientist گفته است: "این مقالات نمی‌تواند در مورد انسان کارآیی داشته باشد." نکته‌ی مهم این است که سگ حاضر در ویدیو، یک پیوند بدنی کامل را انجام نداده است بلکه تنها نخاع آن پس از قطع، تعمیر شده است.

با این حال، کاناورو تنها جراحی نیست که سودای پیوند سر را در سر دارد! به بیانی دیگر او به فکر پیوند کامل اعضای بدن است.  دکتر "شیاپینگ رن" (Xiaoping Ren)، چراح اورتوپد چینی دانشگاه علوم پزشکی هاربین در گفتگو با نیویورک‌تایمز گفته است که به دنبال راه‌اندازی تیمی است که بتواند این نوع عمل جراحی را انجام دهد.

ایده‌ی پیوند کامل اعضا، توسط دانشمندان زیادی بررسی شد تا به وسیله‌ی آن بتوانند علاوه بر نجات افراد از بیماری‌های کشنده نظیر آتروفی عضلانی نخاعی (SMA)، به افزایش طول عمر آن‌ها کمک کنند. اما چالش‌های این چنینی به سعی و تلاش‌های زیادی احتیاج دارند. تنها تعداد انگشت‌شماری از آزمایشات گذشته بر روی حیوانات (که معمولا موش بودند) جواب داده است و در نهایت این حیوانات تا چند روز پس از عمل بیشتر زنده نمانده‌اند.

در ادامه به موانعی اشاره خواهیم کرد که دانشمندان قبل از طراحی هر نوع عملی باید بر آن‌ها غلبه کنند:

در هر عمل پیوند، عضو فرد دهنده باید تا زمان قرارگیری در بدن فرد گیرنده، زنده باقی بماند. به محض این که عضوی از بدن جدا می‌شود، شروع به مردن می‌کند. برای اعضایی مثل قلب و کلیه، پزشکان عضو را در محیط خنک قرار می‌دهند تا عضو بتواند مدت بیشتری را زنده باقی بماند. فرآیند سرد کردن هم کمک می‌کند که انرژی مورد نیاز سلول‌ها برای زنده ماندن کاهش پیدا کند.

از این رو عضو پیوندی در حمام آب نمک سرد قرار می‌گیرد. این فرآیند می‌تواند کلیه را تا ۴۸ ساعت، کبد را تا ۲۴ ساعت و قلب را حدود ۵ تا ۱۰ ساعت زنده نگه دارد.

اما فرآیند زنده نگه داشتن سر به مراتب مشکل‌تر است. چرا که سر یک عضو مستقل نیست. بلکه یکی از سنگین‌ترین و پیچیده‌ترین قطعات تشکیل دهنده‌ی بدن به شمار می‌آید. سر به تنهایی جایگاه اعضایی چون مغز، چشم و گوش، بینی، دهان، پوست و همچنین غدد هیپوفیز و بزاقی است.

در حال حاضر، بیش از یک قرن تحقیقات بر روی اختلالات حیوانات نشان داده است که بلافاصله پس از بریدن سر، فشار خون به طور چشمگیری در این ناحیه افت می‌کند. در نتیجه نبود خون تازه و اکسیژن، مغز را به حالت کما برده و به زودی مرگ اتفاق می‌افتد. در مرحله‌ی بعد با مشکل دیگری مواجه هستیم:

مانند هر عضو پیوندی دیگر،سیستم ایمنی نسبت به اندام تازه‌وارد موضع می‌گیرد و تمام تلاش خود را می‌کند تا به عامل خارجی حمله کند. از این رو سیستم ایمنی بدن فرد گیرنده، آنتی‌ژن‌هایی را بر روی سلول‌های عضو جدید تشخیص می‌دهد. این آنتی‌ژن‌ها، با آن چه که قبلا در اندام‌های فرد وجود داشته است مطابقت ندارد. به همین علت، تقریبا همه‌ی بیماران پس از عمل پیوند از داروهای کاهنده‌ی ایمنی بدن استفاده می‌کنند.

از آنجا که ساختار سر بسیار پیچیده است و اندام‌های زیادی را در بر می‌گیرد، خطر پس زده شدن آن توسط بدن فرد گیرنده بالاتر است.

آزمایشی در دهه‌ی ۱۹۷۰ صورت گرفت که انجام آن امروزه ممنوع اعلام شده است. در این آزمایش، یک متخصص مغز و اعصاب به نام "رابرت وایت" (Robert White)، سر یک میمون را به سر میمون دیگری پیوند زد. در فاصله‌ی زمانی انتقال عضو به میمون گیرنده، سر در محیط خنکی که دمایش ۵۹ درجه فارنهایت (۱۵ درجه سانتی‌گراد) بود نگهداری شد. میمون گیرنده پس از عمل پیوند سر تا ۸ روز زنده ماند اما سیستم ایمنی بدنش این تغییر را قبول نکرد و بعد از آن مرد.

نکته‌ی دیگری که باقی ماند این است که بر اساس آزمایشات کاناورو و وایت، کل مدت زمان این عمل جراحی باید در کم‌تر از یک ساعت انجام شود.

کاناورو در مقاله‌ی خود گفته است که هر دو سر اعضای گیرنده و دهنده باید همزمان جدا شوند. از این رو جراحان باید سرعت عمل به خرج دهند تا سر اهدایی را به فرد گیرنده پیوند بزنند و بیمار بتواند از طریق سیستم گردش خون فرد دهنده زنده بماند. پس از جدا شدن سر، هر دو نفر در حالت ایست قلبی قرار دارند. بنابراین همه‌ی کارها باید در کم‌تر از یک ساعت صورت گیرد تا گیرنده زنده بماند.

بعضی بر این گمان هستند کاناورو وارد یک شگرد بازاریابی شیطنت‌آمیز برای یک بازی ویدیویی شده است. در حالی کاناورو در گفتگو با بیزنس اینسایدر گفته است که او و تیم همراهش، با هیچ‌کدام از سازندگان بازی‌های ویدیویی تبانی نکرده‌اند.

برای این که سر بتواند با دیگر اندام‌ها وارد ارتباط شود و کنترل بدن را به دست بگیرد، لازم است که بین طناب‌های نخاعی و مغز یک اتصال یکپارچه صورت گیرد.

تجربه‌گذشته ثابت کرد که چنین پیوندی در بدن میمون اتفاق نیفتاد. با این که میمون گیرنده پس از دریافت سر جدید، قادر به دیدن بود اما از گردن به پایین فلج شده بود.

کاناورو در مقاله‌ی خود نوشته است:

"بزرگ‌ترین مانع فنی در عمل پیوند سر، اتصال مجدد طناب‌های نخاعی عضو دهنده در بدن گیرنده است. به نظر من که تکنولوژی فعلی امکان برقراری این اتصال و پیوند را دارد."

تکنولوژی مورد نظر کاناورو "یک چسب بیولوژیکی خاص" است که در سخنرانی اخیر خود در TED با نام پلی اتیلن گلیکول از آن یاد کرده است. بعضی از جراحان در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ از این ماده‌ی پلاستیکی در برقراری اتصال طناب‌های نخاعی سگ‌ها استفاده کردند اما موردی که آن‌ها درگیرش بودند، اتصال دوباره‌ی سر یک سگ به بدنش بود و قرار نبود که سر یک سگ جایگزین سر سگ دیگری شود. این روش هم در کم‌تر از یک ساعت انجام می‌شد.

یکی از بیماران کاناورو، برای این که پیوند طناب‌های نخاطی برقرار شود بیش از یک ماه در شرایط کما قرار گرفت. چرا که بنا به نظر کاناورا در غیر این صورت این طناب‌ها دچار پیچ خوردگی می‌شدند.

اما کمای طولانی هم خود یک مشکل به حساب می‌آید. "هری گلد اسمیت" (Harry Goldsmith) استاد جراحی مغز و اعصاب دانشگاه کالیفرنیا در گفتگو با Popular Science می‌گوید: اغلب اوقات کما باعث عفونت، لخته شدن خون و کاهش فعالیت مغز می‌شود.

قبل از این که پیوند سر در مورد انسان‌ها صورت گیرد، باید تمام مشکلات و موراد مربوط به آن در آزمایشات مربوط به حیوانات بررسی شود. از طرفی موانعی در این باره وجود دارد که انجام این آزمایشات بر روی حیوانات را نوعی ظلم و خشونت تلقی می‌کند. از این رو قبل از انجام هر گونه عمل جراحی برای این نوع پیوند، ابتدا بایستی ثابت شود که این عمل جراحی واقعا لازم و مفید است.

تا کنون هیچ گونه شاهد قطعی و محکمی که محتوای ویدیوی تیم کاناورو را تایید کند، ارایه نشده است و تا زمانی که جراحان بتوانند خطر این عمل را به سطح معقولی برسانند، چندین دهه زمان نیاز خواهد بود.