مروری بر سیر تکاملی پلتفرم های پیام رسان (بخش پایانی)

بیشتر نرم‌افزارهای پیام‌رسانی که در بخش قبلی این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، در کنار امکانات جذاب مشکلاتی هم داشتند. تا پیش از ورود به عصر گوشی‌ هوشمند، کاربران کمتری از اینترنت استفاده می‌کردند و به همین دلیل، تعداد کاربران این نوع نرم‌افزارها در مقایسه با زمان حاضر بسیار کمتر بود. البته نباید مشکلات امنیتی برخی از نرم‌افزارهای پیام‌رسانی قدیمی را فراموش کنیم؛ مشکلاتی مثل اسپم‌های زیاد، روش‌های فراوان هک کردن آی‌دی‌ و ... .

پیش از اینکه بحث را ادامه دهیم و وارد عصر پیام‌رسان‌های گوشی‌ هوشمند شویم، بد نیست اشاره‌ای به اپلیکیشن نیمباز داشته باشیم. شاید بسیاری از شما تجربه‌ی کار با نیمباز را روی گوشی‌های مجهز به سیستم‌عامل جاوا و سیمبیان خود به یاد داشته باشید.

این اپلیکیشن در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و از ویژگی‌های بسیار خوب آن، اتاق‌های گفتگو، چت‌های خصوصی، نرم‌‌افزارهای جانبی بسیار زیاد، سرعت بالا و بهره گرفتن از چند پروتکل بود. نیم‌باز هم‌اکنون برای اندروید، آی‌اواس، بلک‌بری و ویندوزفون نیز عرضه شده است. این اپ زمانی در بین ایرانیان بسیار محبوب بود؛ اما با روی کار آمدن گوشی‌های هوشمند، عمر نیم‌باز حداقل در ایران به پایان رسید.

از سال ۲۰۰۷ و با معرفی اولین آیفون و آغاز به کار پلتفرم اندروید گوگل، رفته‌رفته استفاده از گوشی‌ هوشمند در بین کاربران رایج شد و تعداد کاربران اینترنت نیز به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کرد. با بستری که دو سیستم‌عامل آی‌اواس و اندروید برای برنامه‌نویسان فراهم کردند، پلتفرم‌های پیام‌رسان از پی‌سی‌ به موبایل‌ آمدند و امکانات بسیار جذابی هم در اختیار کاربران موبایل قرار دادند. علاوه بر این هر سال امنیت اپلیکیشن‌های پیام‌رسان بیشتر می‌شود که این موضوع مسلما در انتخاب کاربران بی‌تأثیر نیست. اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل روی آوردن شرکت‌ها و کاربران به اپلیکیشن‌های موبایل پیام‌رسان، دسترسی‌ بیشتر کاربران به گوشی‌ هوشمند است.

استارتاپی به‌نام واتساپ در ژانویه ۲۰۰۹ اولین نسخه‌ی اپلیکیشن پیام‌رسان خود را منتشر کرد. واتساپ توسط دو تن از کارمندان سابق یاهو بنا نهاده شده است. اپل در سال ۲۰۰۹ از Push Notifications رونمایی کرد تا بدین طریق اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی مثل واتساپ بتوانند کاربران را حتی در زمانی که در اپلیکیشن نیستند از دریافت پیام‌های جدید مطلع کنند؛ این ویژگی یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های اپ‌های پیام‌رسان محسوب می‌شود که امروزه توسط بسیاری از این اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. واتساپ در ابتدا برای جلوگیری از رشد سریع و کاهش کیفیت خدمات خود، پس از یک سال هزینه‌ای را از کاربران دریافت می‌کرد.

رشد چشم‌گیر واتساپ به‌صورت بی‌وقفه ادامه یافت و در سال ۲۰۱۴ تعداد کاربران فعال این سرویس به بیش از ۵۰۰ میلیون نفر افزایش یافت. در وصف موفقیت اپلیکیشن یادشده همین بس که چند سال قبل فیسبوک با پرداخت مبلغ ۱۹ میلیارد دلار این شرکت را خریداری کرد. 

مایکروسافت در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد که با صرف مبلغ ۸.۵ میلیارد دلار، پلتفرم پیام‌رسانی اسکایپ را خریداری کرده است. از آن زمان مسیر تکامل این پیام‌رسان بسیار تغییر کرد. مایکروسافت پس از خرید اسکایپ تمرکز زیادی بر ارائه‌ی نسخه‌ی موبایلی این اپلیکیشن معطوف کرد و همین عامل باعث شد مخاطبان بیشتری به استفاده از این اپ روی بیاورند. حقیقت این است که انقلاب در گوشی‌های هوشمند باعث شد کاربران بیشتری به پلتفرم‌های پیام‌رسان دسترسی داشته باشند.

درست همان زمانی که مایکروسافت روی اسکایپ کار می‌کرد، اپلیکیشن پیام‌رسان جدیدی به نام وایبر در تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۱۰ برای آیفون‌ منتشر شد. هدف اصلی از ساخت این اپ، رقابت مستقیم با اسکایپ بود. پس از شروع کار وایبر، در کمتر از دو سال نسخه‌های اندروید و ویندوزفون و بلک‌بری هم منتشر شد. یکی از قابلیت‌های خوب وایبر نسبت به رقبای آن زمان، کیفیت بالای مکالمات صوتی و پیام‌رسانی گروهی بود. وایبر از جمله اپلیکیشن‌هایی محسوب می‌شود که تقریبا از همان ابتدا امکانات بسیار خوبی مثل ارسال شکلک، تماس صوتی باکیفیت، استیکر، نقاشی، عکس، ویدیو و ... در اختیار افراد قرار می‌داد و علاقه‌ی کاربران به این ویژگی‌ها باعث شد این ویژگی‌ها رفته‌رفته به استانداری نا‌نوشته برای اپلیکیشن‌های پیام‌رسان تبدیل شوند. بر اساس آخرین آمار منتشرشده در مورد وایبر تا ماه دسامبر ۲۰۱۶، این پلتفرم پیام‌رسان بیش از ۸۰۰ میلیون کاربر دارد.

اپلیکیشن پیام‌رسان لاین نیز از جمله تأثیرگذارترین پلتفرم‌های پیام‌رسانی دهه‌ی جاری محسوب می‌شود. نسخه‌ی اول این اپ در مارس ۲۰۱۱ منتشر شد. لاین یک اپ رایگان ارتباطی است که می‌توان از آن روی گوشی‌ هوشمند، تبلت‌ و حتی رایانه‌ی شخصی استفاده کرد. از ویژگی‌های این پیام‌رسان می‌توان به چت‌های صوتی و تصویری و متنی رمزنگاری‌شده، گروه‌های گفتگو، بخش شبکه‌ی اجتماعی، ارسال انواع فایل و صوت و متن در چت‌ها، ویدیو کنفرانس و ... اشاره کرد. این سرویس توسط Line Corporation که بازوی راست کمپانی ژاپنی Naver Corporation محسوب می‌شود، ساخته شده است. یکی از قابلیت‌های خوب لاین ۴۰ زبانه بودن آن است و بنابراین کاربران اکثر نواحی دنیا هیچ مشکلی در هنگام کار با لاین نخواهند داشت. طبق آخرین آمار ارائه‌شده در ویکی‌پدیا، لاین در ماه آوریل ۲۰۱۴ اعلام کرده که تعداد کاربران این پلتفرم به ۴۰۰ میلیون نفر رسیده است.

در سال ۲۰۱۳ اولین نسخه‌ی تلگرام به‌صورت عمومی منتشر شد و شاید در آن زمان کمتر کسی فکر می‌کرد که این اپ بتواند با چنین سرعتی رشد کند. زمانی که تلگرام به بازار پیام‌رسان‌های موبایل وارد شد، بسیاری از کاربران گوشی‌های هوشمند جهان از وایبر و واتساپ استفاده می‌کردند. البته کاربران کشورهای شرقی مثل چین همچنان از پلتفرم‌های اختصاصی خود از جمله وی‌چت بیشتر از سایر اپ‌های ارتباطی استفاده می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث شد کاربران بیشتری به استفاده از تلگرام روی بیاورند، امنیت و سرعت بسیار بالای این پلتفرم است. در ابتدا سبک طراحی و امکانات پایه‌ای این اپ تقریبا به واتساپ شباهت داشت و رفته‌رفته امکانات و قابلیت‌های بسیار کاربردی و خوبی به آن اضافه شد. پس از اینکه تلگرام گروه‌های با ظرفیت بالا و کانال‌ها را به سرویس خود اضافه کرد، کاربران ایرانی زیادی به استفاده از این اپ روی آوردند؛ به‌طوری‌که بر اساس نقشه‌ی جدید آمار کاربران پیام‌رسان‌های امروزی، تلگرام هم‌اکنون محبوب‌ترین پیام‌رسان در ایران است.

در نقشه‌ی بالا می‌توانید محبوب‌ترین پیام‌رسان‌ها را در تمام نواحی جهان مشاهده کنید. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز و قابل توجه تلگرام، API بسیار قوی و نیز متن باز بودن آن است. تلگرام هم‌اکنون برای اندروید، آی‌اواس، ویندوزفون، مک اواس و رایانه‌های دسکتاپ و نسخه‌ی تحت وب در دسترس کاربران قرار دارد.

هم‌اکنون نسخه‌های غیر رسمی این اپلیکیشن با امکانات و ویژگی‌ها و طراحی‌های مختلف در دسترس کاربران قرار دارند و این مورد برای بسیاری از افراد جذابیت زیادی دارد. همچنین بات‌های تلگرام امروزه توسط بسیاری از شرکت‌های مهم و توسعه‌دهندگان برای ارائه‌ی خدمات آنلاین و لحظه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شاید هم‌اکنون لیستی از پلتفرم‌های پیام‌رسان در ذهن داشته باشید که نامی از آن‌ها در این مقاله برده نشده است. البته که هر پلتفرمی در حد خود باعث پیشرفت این حوزه شده؛ اما هدف ما ارائه‌ی یک دید کلی از پیشرفت این پلتفرم‌ها بوده است.

از جمله سرویس‌های پیام‌رسان دیگری که در پیشبرد پلتفرم‌های پیام‌رسان نقش مؤثری داشته‌اند می‌توان به وی‌چت، کیک، تانگو، اسپارک، آی‌چت، BBM، فیس‌تایم، اسنپ‌چت، کاکوتاک، ایمو، فیسبوک مسنجر موبایل و ... اشاره کرد. اگر می‌خواهید جزئیات دقیق‌تری از تمامی سرویس‌های پیام‌رسان به دست بیاورید، پیشنهاد می‌کنیم این صفحه را در ویکی‌پدیا مشاهده کنید.

نظر شما در مورد سرویس‌های پیام‌رسان امروزی چیست؟ چه انتظاراتی از این پلتفرم‌ها دارید و فکر می‌کنید چه امکانات دیگری باید به این اپلیکیشن‌ها اضافه شود؟