شمارش معکوس؛ بزرگترین انفجارهای تاریخ جهان

سال ۱۹۴۷ بر عرشه‌ی کشتی SS Grandcamp که در اسکله‌ی بندر تگزاس سیتی پهلو گرفته بود آتش سوزی رخ داد. این کشتی حامل محموله‌ی شیمیایی فوق‌العاده خطرناک نیترات آمونیم برای استفاده در کود و مواد منفجره بود. بر اثر انفجار این کشتی دو هواپیما در آسمان منفجر شدند و همچنین یک سری انفجار زنجیره‌ای رخ داد؛ با منفجر شدن کشتی باری دیگری که حامل ۱۰۰۰ تن نیترات آمونیم بود و پالایشگاهی که در آن نزدیکی بود حدود ۶۰۰ نفر کشته و ۳۵۰۰ نفر زخمی شدند. این انفجار بدترین حادثه‌ی صنعتی در تاریخ ایالات متحده به حساب می‌آید.

سال ۱۹۱۷ یک کشتی باری فرانسوی حامل مواد منفجره برای استفاده در جنگ جهانی اول با یک کشتی بلژیکی در بندر هالیفاکس کانادا برخورد می‌کند و در نتیجه بزرگترین انفجار به دست انسان تا آن زمان رخ می‌دهد. نیروی حاصل از این انفجار برابر با سه هزار تن TNT ستونی از موج ۶۱۰۰ متری را بر روی شهر هالیفاکس می‌ریزد و باعث ایجاد سونامی ۱۸ متری می‌شود که تا شعاع دو کیلومتری اطراف محل انفجار را کاملاً ویران می‌کند. بر اثر این فاجعه تقریباً ۲۰۰۰ نفر کشته و ۹۰۰۰ نفر مجروح شدند. این انفجار همچنان بزرگترین انفجار تصادفی انسان در طول تاریخ است.

سال ۱۹۸۶ بر اثر اشتباه متصدیان راکتور هسته‌ای چرنوبیل در اوکراین که آن زمان قسمتی از اتحاد جماهیر شوروی بود منفجر می‌شود. در اثر این حادثه سرپوش دو هزار تنی راکتور منفجر شده و آلودگی رادیو اکتیوی ۴۰۰ بار قوی‌تر از بمب اتمی هیروشیما در آسمان منتشر می‌شود. در اولین روز بیشتر از ۱۳۰ نفر بر اثر آتش سوزی و آلودگی از بین می‌روند. ابتدا محیط اطراف پالایشگاه به رادیواکتیو آلوده می‌شود اما به تدریج ابرهای آلوده پراکنده شده و بخش وسیعی از اروپا را با باران رادیواکتیو آلوده می‌کنند. در آن زمان اتحاد جماهیر شوروی پخش هرگونه اخباری درباره‌ی این انفجار را ممنوع کرده بود، این انفجار مشخص کرد مقدار تشعشعی که انسان می‌تواند تحمل کند یک پنجم مقداری است که شوروی به دنیا گفته بود، مواد رادیواکتیوی که بر اثر این انفجار آزاد می‌شوند برای ساخت ۱۰۰ بمب اتمی کافی بودند و حتی باعث تغییرات رادیواکتیو در نیمکره‌ی جنوبی شدند. با‌گذشت سال‌ها از حادثه‌ی چرنوبیل هنوز هم ناهنجاری‌ها و جهش‌های ژنتیکی در انسان و حیوانات آن منطقه به چشم می‌خورد.

هنوز هم ورود تا محدوده‌ی ۳۰ کیلومتری اطراف نیروگاه چرنوبیل خطرناک و ممنوع است. بر اثر این فاجعه ۲۰ هزار نفر کشته و حدود ۲۰۰ هزار نفر دچار معلولیت شده‌اند، ۶۰۰ هزار نفر در معرض تابش با دُز بالا قرار می‌گیرند، همچنین بسیاری از ناهنجاری‌ها و تعداد زیادی سرطان تیروئید در اوکراین و کشورهای همسایه پس از این حادثه به وجود آمده است.

اولین آزمایش بمب اتمی در سال ۱۹۴۵ و در سایت ترینیتی در نزدیکی الماگوردو نیومکزیکو اتفاق می‌افتد. بر اثر این انفجار نیرویی تقریباً برابر با ۲۰ هزار تن TNT آزاد می‌شود، رابرت اوپنهایمر دانشمند درگیر در این پروژه بعدها می‌گوید هنگام تماشای این انفجار به خطی از کتاب مقدس هندوها بهگودگیتا فکر می‌کرده که می‌گوید: من مرگ خواهم شد، نابود کننده‌ی دنیاها! بعدها بمب اتمی باعث پایان یافتن جنگ جهانی دوم می‌شود و برای دهه‌ها طلیعه‌ای از ترس، مرگ و نابودی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. به تازگی دانشمندان متوجه شده‌اند ممکن است شهروندان نیومکزیکو در معرض تشعشعی هزار بار بیشتر از حد مجاز قرار گرفته باشند.

سال ۱۹۰۸ انفجاری مرموز در مسیر رود تونگای در سیبری روی می‌دهد که به موجب آن محدوده‌ای به مساحت دو هزار کیلومتر مربع از جنگل کاملاً صاف می‌شود، و مساحتی به اندازه‌ی شهر توکیو از ۸۰ میلیون درخت ریشه‌کن می‌شود. دانشمندان فکر می‌کنند این اتفاق به علت برخورد یک شهاب سنگ رخ داده است، شهاب سنگی که احتمالاً ۲۰ متر قطر و ۱۸۵ هزار تن وزن داشته است. این اندازه بیشتر از هفت برابر کشتی تایتانیک است و انرژی برخورد آن چهار مگا تن TNT یعنی ۲۵۰ بار قوی‌تر از انفجار هیروشیما بوده است. همچنین تئوری‌هایی در باره‌ی احتمال دست داشتن بیگانه‌ها، ایجاد بمب هیدروژنی طبیعی، اشعه‌ی مرگ نیکولای تسلا یا برخورد سیاه‌چاله‌ای یا ضد ماده‌ای نیز در این مورد مطرح شده است.

سال ۱۸۱۵ آتشقشان تامبورا در اندونزی با نیرویی تقریباً برابر با هزار مگاتن از TNT منفجر شد که بزرگترین فوران آتشفشانی ثبت شده در تاریخ به حساب می‌آید. این انفجار باعث پرتاب حدود ۱۴۰ میلیارد تن از ماگمای مذاب به اطراف می‌شود. با این فوران بیشتر از ۷۱ هزار نفر از مردم اطراف کوه از بین می‌روند اما این پایان ماجرا نبود. خاکستر فوران باعث ایجاد تغییرات پیچیده‌ی آب و هوایی در زمین می‌شود طوری که در سال بعد دنیا تابستانی به خود نمی‌بیند. تابستان سال ۱۸۱۶ در آلبانی و نیویورک برف می‌بارد و رودخانه‌ها یخ می‌بندند، همچنین صدها هزار نفر بر اثر قحطی و گرسنگی در سراسر جهان جان می‌بازند.

تقریباً ۶۵ میلیون سال پیش در تحولی ناگهانی پس از میلیون‌ها سال عصر دایناسورها به پایان می‌رسد. اگرچه احتمالاً تا قبل از انقراض کرتاسه جهان در معرض تغییرات سهمگین آب و هوایی قرار داشته است اما دانشمندان قویاً معتقدند که برخورد یک شهاب سنگ باعث انقراض کرتاسه‌ی سوم یا K-T شده است و بیشتر از نیمی از جانداران زمین را از بین برده است. این ستاره‌ی دنباله‌دار یا سیارک قطری حدود ۱۰ کیلومتر داشته است و با نیرویی برابر ۱۰ هزار گیگاتن TNT به زمین برخورد کرده است که بیشتر از هزار برابر قدرت کل زرادخانه‌های هسته‌ای جهان است. پس از این برخورد جهان با گرد و غبار پوشانده شده و توفان آتش و سونامی تا ارتفاع چند صد کیلومتری هر جنبده‌ای را تبدیل به خاکستر کرده است. دهانه‌ای به گستردگی ۱۸۰ کیلومتر در ساحل یوکاتان مکزیک ممکن است محل این انفجار بوده باشد.

از این به بعد شمارش معکوس انفجارها به قدرتی می‌رسد که اگر روی زمین اتفاق افتاده بود، امروز اینجا نبودیم. قبلاً از مشتری به عنوان سپر دفاعی زمین نام برده بودیم. سال ۱۹۹۴ ستاره‌ی دنباله‌دار شومیکر در دام جاذبه‌ی قدرتمند مشتری می‌افتد. این جاذبه باعث تکه شدن شهاب سنگ به ابعاد حدود ۳ کیلومتری می‌شود و با سرعت حدود ۶۰ کیلومتر بر ثانیه ۲۱ تکه از این شهاب غول پیکر بر سطح مشتری سقوط می‌کنند. بزرگترین این برخوردها انفجاری را ایجاد می‌کند که آتش آن حفره‌ای سه هزار کیلومتری روی ابرهای مشتری ایجاد کرده و پس از آن نقطه‌ی سیاهی در حدود ۱۲ هزار کیلومتر یعنی در حدود ابعاد زمین روی این سیاره به وجود آورد. تخمین زده می‌شود قدرت این انفجار باید بیشتر از ۶ هزار گیگاتن از TNT بوده باشد.

ابرنواخترها انفجارهای ستاره‌ای هستند که می‌توانند کهکشانی را با تابش و نیروی خود نورافکنی کنند. درخشان‌ترین ابرنواختر ثبت شده در تاریخ در بهار سال ۱۰۰۶ میلادی و در صورت فلکی لوپوس (گرگ) اتفاق افتاده است. آنچنان که در کتاب‌ها تاریخی ذکر شده به نظر می‌رسد در فاصله‌ای حدود ۷۱۰۰ سال نوری از ما که فاصله‌ای نزدیک به حساب می‌آید ابرنواختری به وجود آمده که شب را روشن کرده و نور آن حتی در روز نیز قابل مشاهده بوده است. مردم آن زمان شب‌ها در زیر نور این ستاره مطالعه کرده‌اند و در روزها ماهی آتشین در آسمان داشته‌اند.

انفجار اشعه گاما قوی‌ترین انفجار شناخته شده در جهان است. بزرگترین نشانه از انفجار امواج گاما تاکنون از فاصله‌ای در حدود ۱۳ میلیارد سال نوری و از ستاره‌ای به نام GRB 090423 به ما رسیده است. انرژی حاصل از این انفجار گاما در هر ثانیه بیشتر از کل انرژی ستاره‌ای مثل خورشید است که در طول ۱۰ میلیارد سال از عمر خود منتشر می‌کند و هر سیاره‌ای را که بر سر راهش قرار گیرد از بین خواهد برد. این انفجار به احتمال زیاد از ستاره‌ای در حال مرگ به اندازه‌ی ۳۰ تا ۱۰۰ برابر خورشید سرچشمه گرفته است.

شاید منتظر شنیدن نام مهبانگ به عنوان بزرگترین انفجار جهان بودید اما نظریه پردازان مهبانگ را یک انفجار نمی‌دانند. تصور نادرست آن است که جهان از یک نقطه از فضا با انفجاری آغاز شده است اما در‌ واقع با به وقوع پیوستن مهبانگ بافت فضا-زمان همراه با کیهان منبسط شده است. در این حالت جهان خود به خود گسترده شده نه اینکه انرژی قسمتی از جهان را دستخوش تغییر کند.