بیوگرافی لی یاکوکا؛ پدر فورد موستانگ و ناجی بزرگ‌ترین خودروساز آمریکا

لی یاکوکا، با نام کامل لیدو آنتونی لی یاکوکا (Lido Anthony Lee Iacocca) متولد آمریکا و مدیراجرایی صنعت خودرو است. او شهرتش را مدیون مدیریت طراحی و ساخت خودرو موستانگ و نیز پینتو شرکت فورد است. البته، یاکوکا پس از فورد هم موفقیت‌های زیادی در صنعت خودروسازی کسب کرد. او مدتی به‌عنوان مدیرعامل کرایسلر مشغول به‌کار بود که با تغییرات زیرساختی این خودروساز را نیز نجات داد.

یاکوکا علاوه‌بر فعالیت در صنعت خودروسازی، یکی از فعالان جدی و طرفداران پروپاقرص افزایش صادرات آمریکا بود. او کتاب‌های متعددی نیز در زمان فعالیتش منتشر کرد که در آن‌ها، از سرگذشت مدیریت و طراحی‌هایش و نیز پیشرفت‌های صنعت خودروسازی، روایت‌هایی آورده است. مجله‌ی پورتفولیو در یکی از شماره‌هایش، یاکوکا را هجدهمین مدیرعامل بزرگ تاریخ آمریکا خواند.

تصویر یاکوکا روی جلد مجله‌های تایم و نیوزویک

تولد و تحصیل

نیکولا به فرزندش آموزش می‌داد چگونه قدر پول را بداند. به‌علاوه، لیدو آموخت محرک و چشم‌انداز مناسب، ابزارهای مهم هر کسب‌وکار پیش‌گام هستند. نیکولا صاحب یکی از اولین کسب‌وکارهای اجاره‌ی خودرو در آمریکا نیز بود و عشق به خودرو را برای فرزندش به‌ارث گذاشت.

یاکوکا در کودکی به بیماری تب روماتیسم مبتلا شد؛ به‌همین دلیل، در سال‌های جوانی از شرکت در جنگ جهانی دوم، معاف شد. درواقع، بیماری او به‌حدی شدید بود که ممکن بود به قلبش آسیبی دائمی بزند. به‌هرحال، او پس از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان آلن‌تاون، برای ادامه‌ی تحصیل به دانشگاه لی‌های رفت و از آنجا، مدرک کارشناسی‌اش را در رشته‌ی مهندسی صنایع گرفت. مقطع بعدی تحصیلات یاکوکا، کارشناسی ارشد بود که آن را در دانشگاه پرینستون به‌پایان رسید. در دوران تحصیلات کارشناسی ارشد، وی دروس حوزه‌های سیاست و پلاستیک را به‌عنوان دروس انتخابی گذراند.

عکس مجله‌ی دبیرستان لی یاکوکا

یاکوکا از نوجوانی به مدیریت شرکت خودروسازی فکر می‌کرد؛ به‌همین‌دلیل، تحصیلاتش را نیز در همان مسیر ادامه داد. در سال ۱۹۴۶، وی سرانجام به‌عنوان کارآموز به شرکت فورد موتور راه یافت؛ موقعیتی که از سال‌ها پیش برای رسیدن به آن برنامه‌ریزی کرده بود.

شروع کار در شرکت فورد

محل فعالیت یاکوکا در فورد، در فیلادلفیا واقع بود. در آن زمان، وی پویش بازاریابی 56for56 را به‌راه انداخت و مهارتش را در امر فروش و بازاریابی به‌رخ همگان کشاند. در پویش او، به خریداران خودروهای مدل ۱۹۵۶ وام‌هایی با بازپرداخت در دوره‌های سه‌ساله پرداخت می‌شد.

فورد موستانگ

فورد موستانگ محصول خارق‌العاده‌ای بود که به‌نوعی شرکت بزرگ فورد را از ورشکستگی نجات داد. در سال ۱۹۶۴، لی به‌همراه همکارانش این محصول را معرفی کرد. محصول جدید فورد به‌دلیل طراحی جدید و جذاب و نیز بازاریابی قوی، موج جدیدی از خودروهای اسپرت را در جهان به‌راه انداخت. به‌علاوه، موستانگ رکورد فروش سال اول خودرو را شکست و نامش را در یک نسل از علاقه‌مندان به خودرو جاودانه کرد و درنهایت، تصویر خالقش را به صفحه‌ی اول رسانه‌های مشهوری همچون تایمز و نیوزویک برد.

یاکوکا درکنار اولین نمونه‌های فورد موستانگ

موستانگ یکی از خودروهای پیش‌گامی بود که با انواع طراحی‌های داخلی و خارجی و نیروی محرکه‌ی شخصی‌سازی‌شده برای مشتری عرضه می‌شد. درواقع، موستانگ خودرویی محسوب می‌شد که برای همه مناسب بود و در تبلیغات نیز به‌ راحتیِ سفارش‌های متنوع آن اشاره می‌شد: «خودرویی که خودتان طراحی می‌کنید».

تبلیغ فورد موستانگ

علاوه‌بر فورد موستانگ، محصولات متنوع دیگری هم با مدیریت یاکوکا در فورد تولید شدند. ازاین‌میان، می‌توان به کانتیننتال مارک ۳ (Continental Mark III) و فورد اسکورت (Ford Escort) و بازسازی برند مرکوری (Mercury) با معرفی خودروهایی همچون مرکوری کوگر (Mercury Cougar) و مرکوری مارکوییس (Mercury Marquis) اشاره کرد.

فورد پینتو

در سال ۱۹۶۸، ایده‌ و نیاز به ساخت ماشین‌های کوچک با مصرف سوخت کم به ذهن یاکوکا خطور کرد. او خودرویی با وزن سبک‌تر از حدود ۹۰۷ کیلوگرم و قیمت کمتر از دو هزار دلار را پیشنهاد داد. البته‌، زیرمجموعه‌ی اروپایی شرکت فورد محصولی مشابه یعنی، فورد اسکورت را عرضه می‌کرد؛ اما به‌هرحال تیم‌های جدیدی برای طراحی داخلی و خارجی خودرو جدید استخدام شدند که بعدها، پینتو (Pinto) نام گرفت. اولین نسخه‌ی پینتو در سال ۱۹۷۱ عرضه شد و یاکوکا لقب نیروی محرکه در ساخت فورد پینتو را یدک می‌کشید.

در سال ۱۹۷۷، اخباری درباره‌ی ایرادهای فنی فورد پینتو، به‌ویژه در بخش سوخت‌رسانی منتشر شد که مثال‌هایی عینی از تحلیل بد هزینه سود در شرکت شد. در سال ۱۹۷۸، تمامی‌ مدل‌های پینتو از سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ فراخوانده شدند و بازسازی و امن‌سازی جدید روی مخزن سوخت آن‌ها انجام شد.

یاکوکا به‌همراه بنسون فورد و جیسون کلارک درکنار موتور Ford DOHC

در سال ۱۹۷۰، هنری فورد دوم یاکوکا را به سمَت مدیریت شرکت فورد منصوب کرد. با وجود تمام موفقیت‌های یاکوکا و مدیریت دقیقش در شرکت، این دو نفر اختلاف‌‌نظرهای اساسی باهم داشتند. اختلاف‌های فورد و یاکوکا به‌حدی رسید که در سال ۱۹۷۵، وارث هنری فورد بزرگ هیئتی را برای تحقیق درباره‌ی زندگی شخصی و دارایی‌های یاکوکا استخدام کرد.

درکنار هنری فورد دوم

مشکلات یاکوکا و فورد روز‌به‌روز بیشتر می‌شد و او که نمی‌توانست بحث‌و‌جدل‌ها با مالک شرکت را مخفی کند، به‌ناچار به هیئت‌مدیره مراجعه کرد. یاکوکا تصمیم گرفت در بین اعضای هیئت‌مدیره، برای خود طرفداران و حامیانی پیدا کند. اقدام او بهانه‌ی نهایی را به هنری فورد دوم داد تا این مدیر موفق را اخراج کند. یاکوکا در کتاب خودزندگی‌نامه‌اش درباره‌ی اخراج از شرکت می‌گوید فورد در ۱۳ جولای ۱۹۷۸ او را به دفتر خود فراخوانده و گفته است: «برخی اوقات، بی‌هیچ دلیل خاصی یک نفر را دوست نداری».

هنری فورد دوم و لی یاکوکا

مدیریت در کرایسلر

با وجودآنکه اخراج از فورد برای یاکوکا دردناک بود، او برای مدت طولانی از صنعت خودروسازی دور نماند. درواقع، اخراج از فورد برای یاکوکا مزیت‌هایی نیز به‌همراه داشت. پنج ماه پس از جدایی از فورد، یاکوکا به‌عنوان مدیر کرایسلر استخدام شد و در سال ۱۹۷۹، به مقام ریاست هیئت‌مدیره رسید.

یاکوکا برای بهبود وضعیت کرایسلر، اقدامات متنوعی انجام داد. از کاهش هزینه‌ها برای کاهش نقطه‌ی سر‌به‌سری سود تا دریافت وام ۱.۵ میلیارد دلاری دولتی و فروش برخی بخش‌ها مانند تانک‌سازی و معرفی محصولات با زمان‌بندی دقیق، همگی به رشد کرایسلر در آن سال‌ها کمک کردند.

مراسم معرفی مینی‌ون

یاکوکا در فورد خودرویی را با نام مینی‌مکس (Mini-Max) پیشنهاد داده بود که هنری فورد دوم آن را نپذیرفت. این مدیر سابق که تعدادی از همکارانش را نیز به کرایسلر آورده بود، این‌بار ایده را با هیئت‌مدیره‌ی کرایسلر مطرح کرد. درنهایت، ایده‌ی او به خودروهای موفقی همچون دوج کاراوان (Dodge Caravan) و پلیموت وویاگر (Plymouth Voyager) تبدیل شد. 

در سال ۱۹۸۴، سوددهی کرایسلر به ۲.۴ میلیارد دلار رسید که از مجموع شصت سال گذشته، بیشتر بود. این سود هنفگت شرکت را در موقعیت خرید دیگر فعالان بازار قرار داد. در سال ۱۹۸۵، شرکت محصولات هوایی گلف‌استریم (Gulf-Stream) به‌قیمت ۶۳۸ میلیون دلار و ایی. اف. هوتون (E. F. Hutton) به‌قیمت ۱۲۵ میلیون دلار خریده شد. خرید مهم بعدی، شرکت ای‌ام‌سی (AMC) در سال ۱۹۸۷ بود که برند سودده‌ی جیپ (Jeep) را به زیرمجموعه‌ی کرایسلر افزود. 

مراسم معرفی مینی‌ون

افزایش درآمد کرایسلر، به طراحی و عرضه‌ی مدل‌های جدید خودرو نیز منجر شد. در ابتدای دهه‌ی ۱۹۸۰، آن‌ها طرحی به‌نام کی کار (K-Car) را شروع کردند. در سال‌های بعد، مینی‌ون (Minivan) با مدیریت یاکوکا تولید شد که یکی از محصولات پرفروش‌ شرکت بود. همان‌طورکه موستانگ در فورد توانست مفهوم جدیدی از خودرو اسپرت ارائه دهد، مینی‌ون هم برای خانواده‌های جوان محصول جذابی بود که خواهان فضای بیشتر برای مسافرت بودند.

یاکوکا در کرایسلر نیز وظیفه‌ی ناجی‌بودن را به‌خوبی انجام داد. در سال ۱۹۸۳، شرکت تحت‌مدیریت او وام دولتی را هفت سال پیش از پایان مهلت به‌صورت کامل بازپرداخت کرد و در آن زمان، یاکوکا به نماد موفقیت و دستیابی به رؤیای آمریکایی تبدیل شد.

یاکوکا درکنار یکی از نمایندگان کنگره در برنامه‌ی بازسازی مجسمه‌های نیویورک

علاوه‌بر مدیریت شرکت، تبلیغات تلویزیونی نیز صحنه‌ی فعالیت مدیر کرایسلر بود. در دهه‌ی ۱۹۸۰، او در چندین آگهی تلویزیونی ظاهر شد و از شعار The Pride is back برای محصولات استفاده می‌کرد. هدف او نشان‌دادن تغییر مسیر و بازگشت کرایسلر به‌سمت موفقیت بود. یاکوکا علاوه‌بر شعار شرکت، جمله‌ای اختصاصی نیز داشت که به‌نوعی امضای او شد: «اگر می‌توانی خودرو بهتری پیدا کنی، آن را بخر».

پدر فورد موستانگ درکنار فعالیت‌هایش در کرایسلر، چند پُست دولتی را نیز برعهده داشت. او در جایگاه مشاور در چند پروژه‌ی بزرگ ازجمله بازسازی مجسمه‌ی بزرگ در شهر نیویورک فعالیت می‌کرد. علاوه‌بر تمامی موفقیت‌های مذکور، انتشار کتابی از لی یاکوکا، او را به شخصیتی مشهور در ابعاد جهانی تبدیل کرد. کتاب Iacocca: An Autobiography که با همراهی ویلیام نواک نوشته شد، پرفروش‌‌ترین کتاب غیرداستانی سال انتشار بود و دو میلیون نسخه از آن تا سال ۱۹۸۵ فروخته شد.

بازیگری در تبلیغات تلویزیونی کرایسلر، تاحدودی استعداد هنری یاکوکا را نیز نمایان کرده بود. در سال ۱۹۸۶، این مدیر باتجربه در یکی از قسمت‌های سریال تلویزیونی Miami Vice در نقش فردی با نام Lido ظاهر شد.

ضبط تبلیغ نلویزیونی برای کرایسلر

قهرمان ملی

تا میانه‌های دهه‌ی ۱۹۸۰، یاکوکا به‌نوعی قهرمان ملی آمریکایی‌ها شده بود. به‌عنوان مثالی از این القاب، می‌توان به مجله‌ی Reader's Digest اشاره کرد که او را تجسم زنده‌ی رؤیای آمریکایی خواند. در آن سال‌ها، شایعه‌ی تصمیم یاکوکا برای ورود به انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده‌ی آمریکا نیز به‌گوش می‌رسید. حتی نظرسنجی‌های سال ۱۹۸۵ برای انتخابات ۱۹۸۸، او را فقط ۳ درصد پایین‌تر از نامزد نهایی، یعنی جرج بوش پدر نشان داد.

یاکوکا کتاب دومش را در سال ۱۹۸۸ و با همکاری سانی کلینفیلد با نام Talking Straight چاپ کرد. این کتاب به‌نوعی مقابله‌ای با کتاب آکیو موریتا به‌نام Made in Japan بود. کتاب یاکوکا در وصف و تمجید نوآوری و خلاقیت آمریکایی‌ها نوشته شده بود.

یاکوکا درکنار بیل کلینتون

در دهه‌ی ۱۹۹۰، یاکوکا انتقادهای تندی از خودروسازهای ژاپنی کرد. محصولات این بازیگران که به‌مرور درحال‌تصاحب بازارهای آمریکا بودند، به‌اعتقاد مشتریان بهتر و باکیفیت‌تر از خودروهای آمریکایی به‌نظر می‌رسیدند. به‌هرحال، یاکوکا معتقد بود بخش بزرگی از بیماری اقتصاد و خودروسازی آمریکا تقصیر ژاپنی‌ها است.

جامعه‌ی آمریکا معتقد بود خودروهای ژاپنی بهتر از محصولات آمریکایی هستند. آن‌ها می‌گفتند شرکت یاکوکا به‌جای انتقاد از ژاپنی‌ها باید محصولاتش را بهبود دهد. به‌هرحال، یاکوکا در سال ۱۹۹۲ در کرایسلر بازنشسته شد و تا سال ۱۹۹۴، به‌عنوان مشاور با حقوق سالانه ۵۰۰ هزار دلار و حق استفاده از جت اختصاصی شرکت مشغول به‌کار بود.

رابطه‌ی یاکوکا با شرکت کرایسلر پس از چند سال رو‌به‌تیرگی رفت. در سال ۱۹۹۵، وی از کرایسلر شکایت کرد و دلیل آن را نیز نبود امکان نقدکردن سهام خود بیان کرد. یاکوکا ادعا می‌کرد کرایسلر اجازه‌ی فروش ۴۲ میلیون دلار سهامش در شرکت را به او نمی‌دهد؛ سهامی که در زمان ریاست هیئت‌مدیره به یاکوکا رسیده بود. درمقابل، کرایسلر می‌گفت مشاوره‌های یاکوکا به یکی از خریداران احتمالی شرکت، یعنی کرک کرکوریان، موجب نقض قرارداد اعطای سهام شده است. درنهایت، با وجود ناکامی کرکوریان در خرید کرایسلر، شرکت مبلغ ۲۱ میلیون دلار به یاکوکا پرداخت کرد.

طراحی اختصاصی موستانگ Iacocca

یاکوکا با وجود ناکامی کرکوریان در خرید کرایسلر، به‌عنوان مشاور او به‌ کارش ادامه داد. در سال ۱۹۹۶، این دو نفر تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که براساس آن، یاکوکا تا پنج سال مصاحبه‌ی عمومی درباره‌ی کرایسلر نکند.

با وجود تمام مشکلات پیش‌آمده بین یاکوکا و کرایسلر، او در سال ۲۰۰۵ باردیگر در لباس فروشنده‌ی کرایسلر در تصاویر تلویزیونی ظاهر شد. افراد مشهور دیگری همچون جیسون الکساندر و اسنوپ داگ نیز در تبلیغات این شرکت آمریکایی حضور داشتند. در تبلیغات جدید نیز، از جمله‌ی مشهور دهه‌ی ۱۹۸۰ یاکوکا استفاده شد. طبق توافقات بین طرفین، درآمد یاکوکا از تبلیغات دایملرکرایسلر به‌همراه یک دلار اهدایی از هر خودرو فروخته‌شده از ۱ جولای تا ۳۱ دسامبر سال ۲۰۰۵، به بنیاد خیریه‌ی یاکوکا اهدا شد.

مدیر سابق کرایسلر در سال ۲۰۰۹ و در زمان اعلام ورشکستگی این شرکت در مصاحبه‌ای گفت:

امروز، روز بدی برایم است. دیدن شرکت قدیمی‌ام که معنای زیادی هم برای آمریکا داشت، در حالت ورشکستگی، بسیار دردناک خواهد بود؛ اما کرایسلر پیش‌از‌این نیز مشکلاتی را تجربه کرد و همه‌ی ما، بازگشتش را شاهد بوده‌ایم. باور دارم که باردیگر، بازگشت کرایسلر به رقابت را خواهم دید. اگر شرکت به‌اندازه‌ی کافی باهوش باشد، گروهی از کارگران و مدیران تولید و فروشندگان را برای یافتن راهکار، گردهم جمع خواهد کرد. این‌ها، افرادی هستند که در خط‌مقدم فعالیت می‌کنند و به‌نوعی عامل نجات محسوب می‌شوند.باید با حقیقت روبه‌رو شویم. اگر خودرو شما خراب شود، برای تعمیر آن به کاخ‌سفید مراجعه نمی‌کنید. برای رفع اشکال شرکت نیز باید به متخصصان و نه مأموران دولتی مراجعه کرد. من هرروز با مدیران و فروشندگان باانگیزه‌ی زیادی صحبت می‌کنم که هیچ‌کدام از وضعیت کنونی کرایسلر خوشحال نیستند. من امروز به دولت اوباما می‌گویم این افراد را نادیده نگیرد و از اشتیاقشان در کار استفاده کند.

فعالیت‌های متفرقه و زندگی شخصی

لی یاکوکا در سال ۱۹۵۶ با مری مک‌کلری ازدواج کرد و ثمره‌ی این ازدواج دو دختر به‌نام‌های کتی و لیا بود. مری در سال ۱۹۸۳ براثرِ دیابت ازدنیا رفت و یاکوکا به‌ یاد او، تمامی درآمدش از فروش کتاب خود را به تحقیقات درباره‌ی دیابت اهدا کرد. پس از مری، پگی جانسون در سال ۱۹۸۶ و دارین ارل در سال ۱۹۹۰ با یاکوکا ازدواج کردند که هر دو این ازدواج به طلاق انجامید.

مدیر سابق کرایسلر در سال ۱۹۹۳ عضو هیئت‌مدیره‌ی شرکت ام‌جی‌ام گراند (MGM Grand) شد. مدیر این شرکت دوست قدیمی‌اش، کرکوریان بود. آن‌ها بانک سرمایه‌گذاری برای صنعت بازی تأسیس کردند که به‌عقیده‌ی یاکوکا، سریع‌ترین صنعت رو‌به‌رشد آن زمان بود. در سال ۱۹۹۵، اوتمامی سهام خود در بازی‌های مستقل را فروخت و در مرکز تفریحی به‌نام Full House Resorts سرمایه‌گذاری کرد.

در سال ۱۹۹۹، یاکوکا به سرمایه‌گذاری بزرگی در شرکت ایی‌بایکز (E-bikes) دست زد. او پیش‌بینی می‌کرد وسایل نقلیه‌ی جدید زمانی جای موتورسیکلت‌های پرسرو‌صدا و آلوده‌کننده‌ی کنونی را خواهند گرفت که البته تاکنون، هنوز محقق نشده است.

در سال ۲۰۰۷، یاکوکا کتاب بعدی خود را با نام Where Have All the Leaders Gone چاپ کرد. کتاب آخر او به‌نوعی اثری انتقادی از وضعیت آن سال‌های آمریکا بود. این کتاب نشان می‌داد دولت‌مردان و افراد قدرتمند، در‌حال ضربه‌زدن به اقتصاد هستند و تنها، مردم را به ادامه‌ی راه و تحمل دعوت می‌کنند. یاکوکا در بخشی از این کتاب به تصمیمش برای نامزدشدن در انتخابات ریاست‌جمهوری هم اشاره می‌کند و شعار I Like I را به‌عنوان عبارت انتخاباتی‌اش بیان می‌کند. درنهایت، تیپ اونیل، یکی از دوستانش، او را از نامزدی منصرف می‌کند. 

تبلیغ تلویزیونی کرایسلر

ناجی شرکت‌های فورد و موستانگ علاوه‌بر فعالیت‌های صنعتی و مدیریتی، فعالیت‌های عام‌المنفعه هم داشت. به‌عنوان مثال، او شرکتی به‌نام Olivio Premium Products را در سال ۲۰۰۰ تأسیس کرد. این شرکت محصولاتی با برند Olivio را با استفاده از روغن زیتون تولید می‌کرد که یاکوکا تمام درآمدش از آن را به تحقیقات درباره‌ی بیماری دیابت اختصاص می‌دهد. او فعالیت‌های خیرخواهانه‌ی دیگری نیز با اهداف تحقیقات پزشکی انجام داد.

درحال حاضر، یاکوکا در بنیاد Nourish the Children فعالیت می‌کند که در سال ۲۰۰۲ تأسیس شد. یکی از فعالیت‌های این بنیاد، ساخت ژنراتوری برای گیاه VitaMeal در کشور مالاوی بود. به‌علاوه، او در سال ۲۰۰۷ وب‌سایتی برای تشویق و طرفداری از بحث آزاد درباره‌ی جامعه‌ی امروزی راه‌اندازی کرد. او در وب‌سایتش از موضوعاتی همچون هزینه‌ی درمان و سلامت و ناتوانی ایالات متحده‌ی آمریکا در یافتن روش‌های جایگزین تأمین سوخت انتقاد می‌کرد.