بیوگرافی لیسا سو؛ رهبری که AMD را از ورشکستگی نجات داد

باورش سخت است، اما تنها یک دهه‌ی پیش شرکت AMD، تنها رقیب اینتل و انویدیا در حوزه‌ی پردازنده‌ها و کارت گرافیک، در آستانه‌ی ورشکستگی کامل قرار داشت.

شرکت AMD در عرض ۱۵ سال، ۷ میلیارد دلار ضرر خالص داشت و تقریباً هر تحلیلگر مالی عملکرد ارزش سهام آن را منفی گزارش داده بود. از نظر تحلیلگران، ای‌ام‌دی «غیرقابل سرمایه‌گذاری» بود و در سایه‌ی سنگین و رعب‌آور این پیش‌بینی، ارزش هر سهام آن تا سال ۲۰۱۵ به زیر ۲ دلار کاهش یافت.

اما امروز اگر به ارزش بازار AMD نگاهی بیندازید، خواهید دید که ارزش هر سهم این شرکت به رقم خیره‌کننده‌ی بیش از ۱۵۰ دلار رسیده است؛ یعنی رشد بیش از ۵۵۰۰ درصدی طی ۱۰ سال! ای‌ام‌دی پس از نجات از ورشکستگی، حالا یکی از موفق‌ترین شرکت‌های پردازنده در دنیا به‌شمار می‌رود و توانسته‌ است بخش بزرگی از این بازار را از چنگ غول‌هایی چون اینتل بیرون بکشد.

دلیل این موفقیت معجزه‌آسا هم کسی نیست جز لیسا سو.

لیسا سو (Lisa Su) از زمانی که فرمان هدایت AMD را در اکتبر ۲۰۱۴ به دست گرفت، این شرکت رو‌به‌ورشکستگی را به پیشتازی در حوزه‌ی رایانش با عملکرد بالا تبدیل کرد. موفقیت چشمگیر سو در نجات AMD، نام او را در فهرست مدیران برتر ۲۰۲۱ Barron، قدرتمندترین زنان ۲۰۲۳ Fortune، پردرآمدترین مدیر فهرست S&P 500 سال ۲۰۱۹، تاثیرگذارترین افراد در حوزه‌ی هوش مصنوعی مجله‌ی Time و اولین زن برنده‌ی مدال Noyce قرار داد؛ این مدال که اسپانسرش اینتل است و از سال ۲۰۰۰ تنها به ۲۳ نفر داده شده، یکی از پرافتخارترین جوایز صنعت نیمه‌هادی به‌شمار می‌رود.

صحبت از زندگی لیسا سو و دستاوردهای تحسین‌برانگیزش چنان به تاریخچه‌ی پرفرازونشیب AMD و موفقیت کنونی‌اش گره خورده که برای آشنایی با این زن قدرتمند دنیای تکنولوژی لازم است ابتدا نگاهی به AMD پیش از لیسا سو بیندازیم.

در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، AMD شرکت نیمه‌هادی قدرتمند و پرابهتی بود. تحت مدیریت جری سندرز (Jerry Sanders)، تیم قرمز به سود یک میلیارد دلاری دست پیدا کرد و تراشه‌های اتلون ساخت این شرکت عنوان بهترین پردازنده‌ی سال ۱۹۹۹ را دریافت کردند. اوضاع طوری خوب پیش می‌رفت که انگار این شرکت شکست‌ناپذیر بود.

ای‌ام‌دی کارش را به‌عنوان تامین‌کننده‌ی ثانویه برای تضمین موجودی شرکت‌هایی چون IBM که از پردازنده‌های اینتل استفاده می‌کردند، شروع کرد. شرکت‌های رایانشی بزرگ نمی‌خواستند برای تأمین قطعات کامپیوتری خود تنها به یک شرکت تکیه کنند، چون ریسک بزرگی بود؛ برای همین به AMD مجوز تولید مدل‌های مختلف پردازنده‌های اینتل را دادند. این پردازنده‌ها اگرچه به دست AMD تولید می‌شدند، بخش بزرگی از طراحی‌ آن‌ها متعلق به اینتل بود.

درنهایت،‌ اینتل به این نتیجه رسید که AMD به رقیب خطرناکی برایش تبدیل شده و جلوی دسترسی این شرکت را به طرح‌هایش گرفت. حالا زمان آن فرا رسیده بود که AMD پردازنده‌های خودش را طراحی کند و این کار را در ابتدا با مهندسی معکوس محصولات اینتل شروع کرد.

همان‌طورکه حدس می‌زنید، این روش با شکست رو‌به‌رو شد؛ چراکه پیچیدگی فرایند و مدت زمانی که برای مهندسی معکوس تراشه لازم بود، باعث شد که این تراشه‌ها در زمان عرضه، به‌شدت از محصولات رقیب عقب باشند. برای مثال، تراشه‌ی پنتیوم نسل یک اینتل که سال ۱۹۹۳ عرضه شد، شامل ۳٫۱ میلیون ترانزیستور بود، اما طی دو سال، تراشه‌ی نسل بعدی پنتیوم پرو به ۵٫۵ میلیون ترانزیستور رسیده بود. این درحالی است که AMD اولین پردازنده‌ی خود را به‌ نام K5 در سال ۱۹۹۶ عرضه کرد که از لحاظ عملکرد با پنتیوم سال ۱۹۹۳ برابری می‌کرد.

در سال ۱۹۹۹، ای‌ام‌دی شرکت تازه‌وارد اما آینده‌دار NexGen را تصاحب کرد که در دنیای ریزتراشه‌ها حرف زیادی برای گفتن داشت. این شرکت با همکاری NexGen موفق به تولید تراشه‌ی قابل‌توجه K7 شد.

فروش محصولات AMD از ۲٫۵ میلیارد در سال ۱۹۹۸ به ۴٫۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ رسید و این شرکت برای جشن گرفتن این موفقیت شیرین، کل ورزشگاه تجملی سن‌خوزه را اجاره و حسابی ریخت‌وپاش کرد. سندرز که زمانی گفته بود «حاضر است بمیرد، اما شکست را نپذیرد» با خوشحالی وصف‌نشدنی به صحنه آمد و خوشبینانه اعلام کرد ارزش بازار AMD به ۱۰۰ دلار به‌ازای هر سهم خواهد رسید و واحد تراشه‌سازی دیگری در آستین احداث خواهد شد؛ اما هیچ‌ یک از این دو پیش‌بینی تحقق نیافت.

البته تا چند سال بعد، تراشه‌های AMD فروش خیلی خوبی داشتند. معماری تراشه‌ی جدید K8 به‌طرز فوق‌العاده‌ای با دسکتاپ سازگار بود و سهم این شرکت در بازار پردازنده‌های سرور به بیش از ۲۵ درصد رسید. ای‌ام‌دی تا چند سال با تراشه‌های K8 طعم موفقیت را مزه کرد و معماری و فرایند ساخت این تراشه‌ها را طبق برنامه بهبود بخشید.

اما باوجود این موفقیت‌ها،‌ درگیری‌های داخلی و مسائل مالی ناشی از تولید بیش از حد تراشه،‌ ساخت‌وساز غیرضروری و بسیار پرهزینه‌ی کارخانه‌ی جدید، حاشیه‌ی سود ناچیز و بدهی‌های قریب‌الوقوع، مسیر دشواری را پیش روی AMD قرار داد. در این مدت، تراشه‌ساز مستقر در سانتاکلارا برای تأمین بودجه‌ی کارخانه‌های مختلف خود صدها میلیون دلار هزینه می‌کرد.

این سرمایه‌گذاری‌های کلان به توانایی AMD به فروش تراشه‌هایی متکی بود که موفقیت آن‌ها به شکست اینتل در بازار پردازنده‌های سرور بستگی داشت. اما زمانی که اینتل سرانجام به‌ خود آمد و از خواب ناز بیدار شد، برنامه‌های آینده‌ی AMD بر باد رفت.

اینتل در پی پس گرفتن سهم AMD در بازار پردازنده‌های سرور، تیم کوچک اما متشکل از مهندسان مطرحی را تشکیل داد تا روی تراشه‌ی Pentium M کار کنند. پس از افزایش سرعت کلاک، افزودن یک هسته‌ی دیگر و سازگار کردن آن برای استفاده در سرور مراکز داده، تراشه‌ی Pentium M گوی رقابت را از تراشه‌های AMD ربود.

تراشه‌ی Pentium M از تراشه‌های AMD سریع‌تر و مصرف انرژی آن کمتر بود. اینتل به‌کمک این تراشه به سرعت جای خود را در بازار پردازند‌ه‌های سرور باز کرد و بازار دسکتاپ را نیز از ای‌ام‌دی پس گرفت. اینتل هر سال سِری تراشه‌های خود را کمی سریع‌تر، کوچکتر و بهینه‌تر از سال قبل عرضه می‌کرد و AMD دیگر یارای رقابت با تیم آبی را نداشت.

محصولات AMD درنهایت از بازار پردازنده‌های بالارده حذف شدند و برای ادامه‌ی حضور، مجبور به کاهش قیمت شدند که این موضوع بر مشکلات مالی شرکت افزود. زمانی که AMD شرکت کانادایی پیشگام در تولید کارت گرافیک ATI را به ارزش ۲٫۵ میلیارد تصاحب کرد، درگیری‌های داخلی شروع شد. در این زمان،‌ برخی از کارکنان اولویت شرکت را در بخش CPU و برخی دیگر در بخش GPU می‌دیدند و همین اختلاف‌نظر باعث کاهش کیفیت محصول و تاخیرات طولانی‌مدت در عرضه‌ی آن‌ها شد.

پردازنده‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ ای‌ام‌دی عرضه‌ی بسیار ضعیفی داشتند، با تأخیر روانه‌ی بازار شدند و از لحاظ عملکرد، انتظارات مشتریان خود را برآورده نکردند. درعوض، اینتل تا میانه‌ی دهه‌ی ۲۰۰۰، حضور قدرتمندی در بازار داشت و ارزش بازار آن به ۶۰ برابر AMD رسید.

تا سال ۲۰۱۴، همه‌چیز برای AMD از دست‌رفته به نظر می‌رسید. این شرکت در میلیاردها دلار بدهی دست‌وپا می‌زد و از آن سو، تقاضا برای پی‌سی به‌آرامی رو‌ به کاهش بود. ای‌ام‌دی در سراشیبی تندی قرار گرفته بود و ارزش هر سهم آن به سرعت به صفر نزدیک می‌شد.

لیسا سو در اکتبر ۲۰۱۴ و پس از دو سال فعالیت در منصب مدیر ارشد،‌ به‌عنوان رئیس و مدیرعامل AMD منصوب شد. سو پیش از ورود به AMD، سابقه‌ی طولانی مدتی در صنعت نیمه‌هادی داشت و به‌عنوان کادر فنی شرکت تگزاس اینسترومنتس، مدیرکل شرکت الکترونیک فری‌اسکیل و مسئول تحقیق و توسعه جهانی نیمه‌هادی‌ها در IBM مشغول به کار بود.

اغراق نیست اگر بگوییم با ورود لیسا سو به AMD همه‌چیز برای تیم قرمز تغییر کرد.

لیسا سو از اینکه در فروشگاه‌های وسایل الکترونیکی قدم می‌زد و می‌دانست لپ‌تاپی را که از روی قفسه برداشته، از پردازنده‌‌ی تولیدی شرکتش استفاده می‌کند، احساس غرور و افتخار می‌کرد. البته هر کسی از بر عهده گرفتن مسئولیت شرکتی که در حال غرق شدن بود، استقبال نمی‌کرد. حتی بااینکه تیم قرمز مثل ابر بهار در حال از دست دادن سرمایه بود و کمرش زیر کوهی از بدهی خم شده بود، به‌دست گرفتن فرمان رهبری این شرکتِ رو‌به‌ورشکستگی، شغل رویایی لیسا سو بود.

من تمام زندگی حرفه‌ایم را در حوزه‌ی نیمه‌هادی‌ها گذراندم، اما در آمریکا تعداد شرکت‌های نیمه‌هادی بزرگ بسیار کم است. برای همین از اینکه قرار بود مدیر AMD شوم، بسیار هیجان‌زده بودم.

- لیسا سو

سو که حالا یکی از موفق‌ترین زنان دنیای تکنولوژی است، عاشق چالش و انجام کارهای دشوار است. او می‌گوید اصلاً به همین خاطر است که تصمیم گرفت مهندس شود. سو برای نجات AMD باید تصمیمات جسورانه‌ای می‌گرفت؛‌ تصمیماتی که نتیجه‌ی آن‌ها تا پنج سال آینده مشخص نمی‌شد.

سو در گفت‌وگویی در سال ۲۰۲۰ گفت:

دلیل اینکه این همه سال طول می‌کشد، به‌خاطر فرایند بی‌نهایت پیچیده‌ی ساخت تراشه است. جدیدترین تراشه‌ی ما برای مراکز داده ۴۰ میلیارد ترانزیستور دارد. لازم است تک‌تک این ترانزیستورها درست کار کنند و این کار، مهندسی بسیار زیادی را می‌طلبد.

سو به این نتیجه رسید که AMD در حوزه‌ی ساخت پردازنده برای محاسبات سنگین آینده‌ی روشن‌تری دارد. این طرز تفکر بود که AMD را در مسیر توسعه‌ی فناوری نسل بعدی تراشه‌ها برای رایانش ابری، مراکز داده، هوش مصنوعی و صنعت گیمینگ قرار داد. درست است که این فناوری‌ها این‌روزها بر بازار تراشه حاکم هستند، اما سو باید قدم‌های اول را در سال ۲۰۱۴ برمی‌داشت.

ما با کمتر از یک درصد سهم بازار شروع کردیم و آن زمان به‌نظر می‌رسید به پیشرفت بزرگی نیاز داشتیم. اما واقعیت این است که موفقیت در حوزه فناوری به شرط‌بندی‌های درست بستگی دارد و ما جزو اولین‌هایی بودیم که به سیر تحول محاسبات کامپیوتری در ۱۰ سال آینده فکر کردیم. همین باعث شد پیشرفت چشم‌گیری داشته باشیم.

- لیسا سو در گفتگو با Time

صنعت نیمه‌هادی ذاتاً پرریسک است. هر چرخه‌ی توسعه‌ی محصول جدید حدود ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد؛ برای همین شرکت‌ها باید حواسشان به این نکته جمع باشد که محصولی که امروز شروع به تولید آن می‌کنند،‌ همان چیزی خواهد بود که مشتریان در چند سال آینده به دنبالش هستند و اینکه می‌تواند از محصولات رقبا پیشی بگیرد.

درضمن، این موفقیت نباید فقط یک بار اتفاق بیفتد. برای AMD، جذب مشتریان بزرگ که دنبال پردازنده‌های بالارده بودند، نیازمند ایجاد یک نقشه‌ی راه فناوری بود تا آن‌ها را متقاعد کند این شرکت می‌تواند طبق برنامه، محصولات جدید و بهبود عملکرد برای محصولات کنونی را ارائه دهد.

مهم‌ترین موضوع برای ما آن‌روزها این بود که اول بازارهایی را شناسایی کنیم که آینده‌ی خوبی داشتند. اینکه امروز چه کار می‌کنی مهم نیست؛ مردم به کاری که در طول سال‌ها انجام می‌دهی، توجه می‌کنند.

اولین تصمیم بزرگ سو تغییر ساختار شرکت و تقسیم آن به دو گروه متمایز و هدفمند بود. یک گروه به طراحی گرافیک پلتفرم‌های پی‌سی، گرافیک رده‌ی مصرف‌کننده، واقعیت مجازی و گرافیک ایستگاه‌های کاری اختصاص داده شد. درحالی‌که گروه دیگر به کار روی تراشه‌های سازمانی و نیمه‌سفارشی، یعنی سرورها، محصولات مجهز به سیستم-روی-چیپ، کنسول‌های بازی، مهندسی، گیمینگ ابری، دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی، شبکه‌ها و پردازنده‌های نهفته مشغول شد.

وقتی سو پشت فرمان AMD قرار گرفت، برخی از بزرگ‌ترین تصمیماتش این بود که برای نجات شرکت چه کاری نباید کرد.

برای یک شرکت فناوری تصمیم‌گیری درباره‌ی اینکه در چه حوزه‌هایی مهارت زیادی دارد، بسیار مهم است؛ چراکه باید در جایگاه خود بهترین باشی؛ یا رتبه‌ی اول یا دوم. کاری که باید بکنیم این است که DNA شرکت را تعریف کنیم و آن را تا جای ممکن با محصولاتی که می‌توانیم به بازار عرضه کنیم، بی‌عیب‌ونقص کنیم.

برای این کار، سو باید به‌طور موشکافانه حوزه‌هایی را که احتمال تسلط AMD در‌ آن‌ها کم بود، شناسایی می‌کرد. اینطور شد که این شرکت درنهایت تصمیم گرفت سراغ ساخت تراشه برای گوشی‌های هوشمند یا حسگر دستگاه‌های اینترنت اشیا نرود که اگرچه حوزه‌های آینده‌داری بودند، خارج از قابلیت‌های اصلی AMD قرار می‌گرفتند.

درعوض، AMD زیر نظر سو تصمیم گرفت بر آینده‌ی معماری پردازنده‌های قدرتمند کامپیوتری و تراشه‌های گرافیک مخصوص گیمینگ، هوش مصنوعی، ابررایانه و دیگر تکنولوژی‌های پیشرفته سرمایه‌گذاری کند. ای‌ام‌دی شروع به ساخت تراشه‌های سریع و قدرتمند کرد و محصولاتش اغلب برچسب قیمتی پایین‌تری درمقایسه با تراشه‌های رقیب داشتند.

این استراتژی به‌ویژه برای شرکتی اهمیت داشت که آن زمان به‌سختی در تلاش بود در صنعتی که تحت کنترل تعداد اندکی بازیگر کلیدی است، جایی برای خود باز کند. امروزه، محصولات AMD آنقدر قابل‌اطمینان هستند که در ابررایانه‌های وزارت انرژی آمریکا به کار می‌روند. ای‌ام‌دی با این استراتژی و محصولات جدیدی از جمله سری رایزن و رادئون و پردازنده‌های سرور EPYC موفق شد درآمد ۴ میلیارد دلاری خود را در سال ۲۰۱۵ به درآمد ۶٫۵ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۸ تبدیل کند.

شرکت‌های نیمه‌هادی مدت‌ها است از چرخه‌ی تولید معروف به «تیک‌تاک» استفاده می‌کنند که به آن‌ها اجازه می‌دهد هنگام بهبود تراشه‌های خود، در هر چرخه یک بار روی فرایند ساخت و بار دیگر روی طراحی جزییات داخل تراشه تمرکز کنند تا هنگام بروز مشکل، بتوانند به‌راحتی بخش معیوب سیستم را شناسایی کنند.

اما لیسا سو برای نجات AMD از ورشکستگی تصمیم گرفت به جای استفاده از استراتژی تیک‌تاک، هر دو بخش فرایند ساخت و طراحی جزییات تراشه را هم‌زمان پیش ببرد که ریسک بزرگی به‌شمار می‌رفت و از نظر کارشناسان، فقط یک بار در هر نسل ممکن است چنین تصمیم جاه‌طلبانه‌ای نتیجه‌بخش باشد.

اول لازم بود مشتریانمان را متقاعد می‌کردیم که به ما اعتماد کنند. روشی که برای این کار انتخاب کردیم این بود که به آن‌ها می‌گفتیم قرار است دقیقاً چه‌کار کنیم…می‌گفتیم سه سال طول خواهد کشید تا محصول ما برای عرضه آماده شود، اما تا آن موقع ما شما را در جریان تک‌تک مراحل فرایند ساخت قرار می‌دهیم و این دقیقاً کاری بود که کردیم.

لیسا سو در فوریه‌ی ۲۰۲۲، عنوان رئیس هیئت مدیره‌ی AMD را نیز به رزومه‌ی چشمگیر خود اضافه کرد تا این شرکت تمام‌وکمال زیر نظر او قرار گیرد؛ اتفاقی که با خبر تکمیل تصاحب ۴۹٫۸ میلیارد دلاری شرکت نیمه‌هادی زایلینکس (Xilinx) همراه بود که به گفته‌ی سو، قرار است به AMD در عرضه‌ی هرچه بیشتر تراشه‌های با عملکرد بالا و به دست گرفتن سهم بیشتری از بازار ۱۳۵ میلیادر دلاری خدمات هوشمند و ابری و رفع کمبود جهانی تراشه کمک کند.

آنچه کار را برایم لذت‌بخش می‌کند این است که فناوری‌ای که روی آن کار می‌کنیم، زندگی میلیاردها نفر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. اکثر کارهایی که در طول روز انجام می‌دهید، به نوعی از دل یک پردازنده‌ی AMD عبور می‌کند.

لیسا سو (با نام کامل Lisa Tzwu-Fang Su) نوامبر ۱۹۶۹ در تایوان به دنیا آمد و در سه سالگی با خانواده‌اش به آمریکا مهاجرت کرد؛ خانواده‌ای که سو با کمال فروتنی، بخش اعظم موفقیتش را به آن‌ها نسبت می‌دهد و می‌گوید فداکاری و تلاش شبانه‌روزی والدینش برای بهترین بودن، از همان کودکی مشوقی برای دستاوردهای آینده‌ی لیسا بود.

من مثل بسیاری از کودکان آسیایی تربیت شدم. سخت درس می‌خواندم، سخت کار می‌کردم و باید همیشه بهترین می‌بودم. بزرگ‌ترین شکست من در چشم پدرومادرم این بود که دست‌خط چینی‌ام افتضاح بود. همیشه در دست‌خط نمره‌ی C می‌گرفتم و این آن‌ها را دیوانه می‌کرد.

سو به‌قدری فروتن است که در مصاحبه‌هایش تمایلی ندارد خود را به‌عنوان چهره‌ی برجسته‌ای در صنعت تکنولوژی معرفی کند و بارها پیش آمده که به‌جای گفتن اینکه مدیرعامل AMD است، صرفا به اینکه در AMD کار می‌کند، بسنده کرده است. او درعوض ترجیح می‌دهد کارهایش به‌جای او حرف بزنند؛‌ شاید به‌خاطر تربیت خانوادگی‌اش باشد که به او یاد داد موفقیت بیشتر یک وظیفه است تا پاداش و دستاوردهای بزرگ فقط با تلاش فراوان به‌دست می‌آیند.

لیسا به اصرار والدینش از ۷ سالگی شروع به نواختن حرفه‌ای پیانو کرد و هر روز ساعت‌ها تمرین می‌کرد. بعدها برای رفتن به دبیرستان علوم برانکس که سالانه تنها ۸۰۰ نفر از ۳۰ هزار متقاضی در آزمون ورودی آن پذیرفته می‌شوند، چهارساعت را در وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌گذراند.

سو بعد از فارغ‌التحصیلی از دبیرستان علوم برانکس، به دانشگاه MIT رفت و هر سه مدرک لیسانس، فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته‌ی مهندسی برق در سال‌های ۱۹۹۰، ۱۹۹۱ و ۱۹۹۴ دریافت کرد.

سو به این دلیل تصمیم گرفت مهندسی برق بخواند چون چشم‌انداز ساخت سخت‌افزار برایش جذاب بود. او با خنده می‌گوید:

شاید تعجب کنید اما پدر و مادرم ترجیح می‌دادند من پزشک شوم. زمان ما، منزلت پزشکی از هر شغل دیگری بالاتر بود، اما من از دیدن خون اذیت می‌شدم. آخر این شد که دکترا گرفتم که خب فکر کنم جایگزین قابل‌قبولی برای حرفه‌ی پزشکی باشد.

لیسا سو همچنین بین دو رشته‌ی مهندسی برق و علوم کامپیوتر دو دل بود؛ درنهایت تصمیم گرفت سراغ رشته‌ی دشوارتر برود، چون «با علوم کامپیوتر فقط می‌توان برنامه‌های نرم‌افزاری نوشت، اما با مهندسی برق می‌توان محصول فیزیکی ساخت؛ من هم می‌خواستم که محصول فیزیکی بسازم.»

جرقه‌ی علاقه‌ی سو به نیمه‌هادی‌ها در دانشگاه MIT زده شد. سو یکی از اولین پژوهشگرانی بود که به تحقیق درباره‌ی فناوری سیلیکون-روی-عایق (SOI) پرداخت. در این تکنیک که آن زمان هنوز اثبات نشده بود، ترانزیستورها را روی لایه‌هایی از سیلیکون عایق قرار می‌دادند تا عملکرد ریزتراشه‌ها بهبود یابد یا مصرف انرژی آن‌ها کمتر شود.

من همان سال اول در MIT عاشق نیمه‌هادی‌ها شدم. شغل اولم انجام کارهای تکراری و پیش‌وپاافتاده در آزمایشگاه بود. نیمه‌هادی‌ها همیشه برای من از نظر تأثیری که در زندگی و جوامع ما دارند، شگفت‌انگیز بوده‌اند.

سو بیشتر دوران زندگی حرفه‌ای‌اش را صرف اجرای پروژه‌های نیمه‌هادی برای شرکت‌های بزرگ کرده است. در طول این مسیر، او از یک پژوهشگر به مدیر و مدیرعامل و درنهایت رئیس هیئت مدیره تبدیل شد. سو مسیر شغلی خود را به دو بخش تقسیم می‌کند؛ ۲۰ سال اول او درگیر تحقیق و توسعه بود و در ۱۸ سال گذشته، در بخش تجاری نیمه‌هادی‌ها مشغول به کار بوده است.

سو کارش را در سال ۱۹۹۴، یعنی بلافاصله پس از دریافت مدرک دکترا، به‌عنوان یکی از اعضای کادر فنی مرکز فرایند و دستگاه نیمه‌های شرکت تگزاس اینسترومنتس (Texas Instruments) در دالاس شروع کرد. سال بعد، به شرکت IBM در نیویورک پیوست و به‌عنوان دستیار فنی مدیر اجرایی این شرکت مشغول به کار شد. مدتی بعد، به سمت مدیر پروژه‌های نوظهور IBM منصوب شد.

سال ۲۰۰۶ بود که سو با انتصاب به‌عنوان معاون مرکز تحقیق و توسعه‌ی نیمه‌هادی IBM وارد فاز مدیریت شد. او می‌گوید: «بعد از هر کلاس به این فکر می‌کردم که چیزی یاد گرفته‌ام که می‌توانم در آینده از آن استفاده کنم.»

سو با این طرز تفکر که مدیریت یک مهارت ذاتی محسوب می‌شود، مخالف است و می‌گوید خودش برای یادگرفتن نحوه‌ی مدیریت، چندين دوره‌‌ی آموزشی رهبری را که توسط IBM ارائه شده بود، گذرانده است.

من واقعاً معتقدم که می‌توان برای رهبر و مدیر خوب شدن آموزش دید. بسیاری از جنبه‌های مدیریت آنقدرها هم غریزی نیست، اما با گذشت زمان و به‌دست آوردن تجربه یاد می‌گیرید که چطور به‌طور غریزی به اوضاع نگاه کنید. وقتی از حوزه‌ی مهندسی وارد بخش کسب‌وکار یا مدیریت می‌شوید، باید مجموعه‌ی متفاوتی از چالش‌ها را در نظر بگیرید. مثلاً به جای پرسیدن «چه کنم تا ترانزیستور سریع‌تر شود» باید پرسید «چه کنم تا به تیم انگیزه بدهم؟» یا «چه کنم تا نیاز مشتریان را بهتر درک کنم؟» من خودم در گذار از مهندسی به مدیریت،‌ اشتباهاتی را مرتکب شدم، اما چیزهای زیادی هم یاد گرفتم. درضمن، از هر یک از مدیرانی که با آن‌ها کار کردم، چیز جدیدی یاد گرفتم.

یکی از اولین شرکت‌هایی که سو فرصت به مرحله‌ی اجرا درآوردن آموزش‌های مدیریتی‌اش را پیدا کرد،‌ شرکت نیمه‌هادی فری‌اسکیل (Freescale Semiconductor) در آستین تگزاس بود. او سال ۲۰۰۷ به‌عنوان مدیر ارشد فناوری این شرکت منصوب شد و ناظر پروژه‌های تحقیق و توسعه‌ی آن بود. سو بعدا در سمت معاون ارشد و مدیرکل گروه شبکه و چندرسانه‌ای فری‌اسکیل،‌ مسئولیت استراتژی جهانی، بازاریابی و مهندسی سیستم‌های نهفته را برعهده گرفت.

در سال ۲۰۱۲، سو سرانجام به AMD پیوست؛ آن هم در سمت معاون ارشد ناظر بر واحدهای کسب‌وکار جهانی شرکت. دو سال بعد، او رئیس و مدیرعامل AMD شد و اولین زنی بود که مدیریت یک شرکت نیمه‌هادی حاضر در فهرست فرچون ۵۰۰ را برعهده می‌گرفت.

سو می‌گوید برای رسیدن به قله، به مهارت‌هایی بیشتر از مدیریت نیاز است.

برای موفقیت، کمی توانایی و مهارت لازم است، اما در کنارش باید خوش‌شانس باشید و در زمان مناسب و جای مناسب حضور داشته باشید. من خیلی خوش‌شانس بودم که در طول دوران شغلی‌ام با فرصت‌های زیادی رو‌به‌رو بودم.

لیسا سو هنگام دریافت جایزه‌ی Noyce گفت:

فرصت‌های باورنکردنی زیادی در حوزه‌ی مهندسی و نیمه‌هادی‌ها وجود دارد. وظیفه‌ی ما فراهم کردن این فرصت‌ها است. من خیلی خوش‌شانس بودم که از سن کم با مربیان بزرگی آشنا شدم. درنهایت، همه‌چیز به فرصت‌ها و کسب تجربه‌های بیشتر برمی‌گردد. اگر ذهنتان را روی چیزی متمرکز کنید، واقعاً می‌توانید تغییر ایجاد کنید.ما روی ریزتراشه‌ کامپیوتر چیزهایی می‌سازیم که در نهایت، قلب تپنده‌ی ابررایانه‌های قدرتمندی می‌شوند که در پژوهش‌های پزشکی، شبیه‌سازی تغییرات اقلیمی، طراحی و اتوماسیون به کار می‌روند. ما باید به مردم نشان دهیم که این صنعت قادر به انجام چه کارهایی است.

و در آخر، راز موفقیت لیسا سو در نجات AMD را می‌توان به تمرکز او بر نیاز مصرف‌کننده دانست.

تکنولوژی هرچقدر هم که جالب باشد، سؤال مهم این است که چه تأثیری بر مصرف‌کنندگان خواهد گذاشت. ما می‌خواهیم تکنولوژی‌ای توسعه دهیم که اهمیت داشته باشد.

دنیای تراشه‌ها، به‌ویژه شرکت AMD دین بزرگی به گردن لیسا سو دارد. در این یک دهه‌ای که سو در مسند مدیریت نشسته، این شرکت نه‌تنها از ورشکستگی حتمی نجات یافته و ارزش خالص آن به حدود ۲۲۵ میلیارد دلار رسیده است، بلکه محصولات AMD، از CPU دسکتاپ گرفته تا کارت گرافیک و پردازنده‌های سرور، هر نسل با بهبودهای چشمگیری همراه بوده است. درضمن،‌ سو کسی است که بازار تراشه‌های این شرکت را از رایانه‌های شخصی به کنسول‌های بازی و سیستم‌های نهفته گسترش داد.

عرضه‌ی پردازنده‌های مبتنی بر معماری Zen در سال ۲۰۱۷ برای اولین بار بعد از سال‌ها توانست بازار پردازنده‌های دسکتاپ را از انحصار اینتل خارج کند. از آن موقع تا‌کنون AMD هر نسل درحال بهبود معماری هسته‌ها است و در وضعیتی قرار دارد که هیچ‌کس جز خود کارکنان شرکت چنین پیشرفت نوآورانه‌ای را ممکن نمی‌دانستند.

چهار سال بعد از روی کار آمدن سو، پردازنده‌های Ryzen 2000 با معماری +Zen و لیتوگرافی ۱۲ نانومتری گلوبال فاندریز معرفی شد که ارتقای چشمگیری را در تعداد دستورالعمل‌های پردازش‌شده در هر سیکل پردازشی (IPC) نشان می‌دادند. سری Ryzen 2000 جایگاه AMD را به عنوان جایگزینی قابل‌توجه برای پردازنده‌های اصلی اینتل تثبیت کرد، هرچند اینتل همچنان در عملکرد تک‌هسته‌ای پیشتاز بود.

سال بعد، Ryzen 3000 با معماری Zen 2 و فرایند تولید ۷ نانومتری TSMC به بازار راه پیدا کرد که ارتقای دو رقمی IPC درمقایسه‌با +Zen/Zen و حرکت به‌سمت طراحی کاملاً جدید چیپلت‌ها را کلید زد. این پردازنده با بهینگی مصرف انرژی چشمگیر و افزایش عمکرد چندهسته‌ای همراه بود و توانست جایگاه AMD را در بین تولیدکنندگان پردازنده‌های بالارده تثبیت کند.

سال ۲۰۲۰،‌ شاهد عرضه‌ی سری Ryzen 5000 با هسته‌های Zen 3 و لیتوگرافی ۷نانومتری بهبودیافته‌ی TSMC بودیم که نسبت‌به معماری Zen 2 از هر لحاظ پیشرفت قابل‌توجهی داشتند. معماری Zen 3 با ۱۹ درصد بهبود IPC‌ در مقایسه‌ با Zen 2 و ویژگی‌های جدیدی همچون Resizable Bar برای ارتقای نرخ فریم و اجرای سریع‌تر بازی‌ها و آغاز پشتیبانی از PCIe 4.0 در دنیای دسکتاپ همراه بود. ای‌ام‌دی با Ryzen 5000 تقریباً در تمام جنبه‌های عملکرد پردازنده‌های دسکتاپ از اینتل پیشی گرفت.

سال ۲۰۲۲، سری Ryzen 6000 با معماری +Zen 3 و فرآیند ۶ نانومتری TSMC عرضه شد. این خانواده نخستین تراشه‌های موبایل AMD با گرافیک یکپارچه‌ی مبتنی‌بر معماری RDNA 2 به‌شمار می‌رفتند و اجرای بازی‌های سبک روی لپ‌تاپ‌های بدون گرافیک مجزا را ممکن می‌کردند. هرچند این خانواده هرگز برای پلتفرم دسکتاپ دردسترس قرار نگرفت.

در اواخر سال ۲۰۲۲، ای‌ام‌دی با رونمایی از سری بسیار موردانتظار Ryzen 7000 با معماری Zen 4 و فرایند ۵ نانومتری TSMC، زودتر از اینتل پا به نسل جدید گذاشت. این سری اولین پردازنده‌های دسکتاپ خارج از اکوسیستم اپل بودند که با لیتوگرافی ۵نانومتری عرضه شدند و از سوکت جدید AM5 (که از زمان روی کار آمدن سو دست نخورده مانده بود)، بالاترین سرعت کلاک AMD تاکنون، قابلیت‌های هوش مصنوعی پیشرفته و ۱۳درصد افزایش IPC‌ نسبت‌به Zen 3 بهره می‌بردند. سری Ryzen 7000 به AMD کمک کرد تا برتری رقابتی خود را به‌ویژه در کامپیوترهای با کارایی بالا و ورک‌استیشن برای کاربردهای فنی و علمی حفظ کند.

بخش گرافیک AMD نیز زیر نظر لیسا سو با تغییرات چشمگیری همراه بود. در سال ۲۰۱۵، این بخش به‌طور کامل مستقل شد و تحت نام جدید گروه فناوری‌های رادئون (RTG)، معماری RDNA را در سال ۲۰۱۹ عرضه کرد که با ارتقای واحدهای محاسباتی و ساختار حافظه نهان، عملاً این کارت‌ها را به دنیای گیمینگ وارد کرد.

در سال ۲۰۲۰، عرضه‌ی معماری RDNA 2 با پشتیبانی سخت‌افزاری از رهگیری پرتو (Ray Tracing) درکنار سایه‌زنی متغیر، انقلابی در دنیای بازی‌های کامپیوتری و به‌خصوص کنسول‌های بازی برپا کرد و برای اولین‌ بار در چندین سال گذشته، نام AMD را بر قله‌ی کارت‌های گرافیک نشاند. معماری جدید RDNA 3 نیز که با سری RX 7000 معرفی شد، از واحدهای پردازشی بهبودیافته‌ای برای رهگیری پرتو بهره می‌برد و مصرف انرژی کمتری دارد.

ای‌ام‌دی تحت مدیریت سو با سری پردازنده‌های گرافیکی Instinct به پیشرفت‌های قابلی‌توجهی در حوزه‌ی دیتاسنتر و هوش مصنوعی دست پیدا کرد. سری MI300 که در سال ۲۰۲۴ معرفی شد، نقطه‌عطفی برای محصولات هوش‌مصنوعی-محور AMD محسوب می‌شود و با پردازنده‌های گرافیکی غالب بازار A100 و H100 انویدیا قابل‌مقایسه است.

ای‌ام‌دی همچنین با معرفی فناوری مبتنی‌بر هوش مصنوعی FSR به رقابت با DLSS انویدیا رفت و انتظار می‌رود با معرفی RDNA 4 در سال ۲۰۲۵، قابلیت‌های هوش مصنوعی محصولاتش را بیش از پیش کند.

لیسا سو نظر کاملا مثبتی درباره‌ی آینده‌ی هوش مصنوعی دارد و می‌گوید استراتژی کنونی AMD این است که هم در حوزه‌ی محاسبات با عملکرد بالا و هم در حوزه‌ی هوش مصنوعی پیشرو باشد. او به‌تازگی قرارداد تصاحب شرکت Silo AI را امضا کرده که بزرگ‌ترین آزمایشگاه خصوصی هوش مصنوعی در اروپا است.

من دوست دارم درباره‌ی مفهوم «هوش مصنوعی فراگیر» صحبت کنم، به این معنی که هوش مصنوعی در تمام کارهایی که انجام می‌دهید، حضور دارد؛ از کارهای سنگین و پیچیده تا کارهای کوچکی که من و شما به‌طور روزمره انجام می‌دهیم، هر کدام جنبه‌ای از هوش مصنوعی خواهند داشت. ما از معدود شرکت‌هایی هستیم که توانایی ادغام هوش مصنوعی در محاسبات سراسری را داریم.

لیسا سو می‌گوید آنچه به AMD برای دستیابی به این توانایی کمک کرده، رشد ارگانیک است. او AMD را شرکت درحال رشدی توصیف می‌کند که هم به‌طور ارگانیک نیرو جذب می‌کند و هم از طریق تصاحب شرکت‌های دیگر و جذب استعدادهای برتر. شرکت تحت مدیریت او در سال ۲۰۲۲، با خرید Xilinx به ارزش حدودا ۵۰ میلیارد دلار، بزرگ‌ترین تصاحب در صنعت نیمه‌هادی‌ها را به نام خود ثبت‌ کرد. سپس سراغ شرکت شبکه‌سازی مراکز داده Pensando رفت و Silo AI را در آگوست ۲۰۲۴ به‌ارزش ۶۶۵ میلیون دلار تصاحب کرد.

«سایلو ای‌آی» که بزرگ‌ترین آزمایشگاه هوش مصنوعی خصوصی در اروپا است، از تیمی متشکل از ۳۰۰ مهندس و دانشمند بهره می‌برد که به‌گفته‌ی سو، «هوش مصنوعی را زندگی و تنفس می‌کنند.»

مهندسان Silo AI به مشتریان و شرکایشان در تسریع استفاده از هوش مصنوعی کمک می‌کنند. این بخشی از استراتژی کلی ماست. ما شرکتی هستیم که راه‌حل‌های کلی هوش مصنوعی هم در بخش سخت‌افزار و هم نرم‌افزار ارائه می‌دهیم و در برخی موارد، با سرویس‌هایمان به استقرار هوش مصنوعی در محیط کاری شرکت‌های دیگر کمک می‌کنیم.

سو معتقد است که «حباب هوش مصنوعی» پیش‌بینی کاملا اشتباهی است و افرادی را که حرف از حباب هوش مصنوعی می‌زنند، «کوته‌نظر» می‌داند، چون فقط به بازده سرمایه امروز یا شش ماه آینده فکر می‌کنند؛ درحالی‌که تحول در فناوری هوش مصنوعی را باید در یک دوره‌ی پنج‌ساله در نظر گرفت.

با تجربه‌ای که در دو دهه‌ی اخیر در صنعت فناوری به دست آورده‌ام، می‌توانم بگویم تقریباً هر ده سال یک‌بار شاهد یک تحول بزرگ در فناوری هستیم؛ خواه آغاز اینترنت باشد یا ظهور کامپیوترهای شخصی یا گوشی‌های تلفن‌های همراه و یا ورود به دنیای ابری. فکر می‌کنم هوش مصنوعی از لحاظ تاثیری که می‌تواند بر زندگی روزمره، بهره‌وری، کسب‌وکار و پژوهش‌های ما بگذارد، حتی از تمام این تحولات بزرگ‌تر است. ما تازه در آغاز این چرخه هستیم.

من فکر می‌کنم پنج سال بعد، از اینکه چطور هوش مصنوعی وارد تمامی جنبه‌های زندگی‌مان شده، شگفت‌زده خواهیم شد. آنچه امروز می‌بینیم تنها نوک کوه یخ است.

لیسا سو یکی از معدود زنان مدیرعامل در دنیای تکنولوژی است. او خودش را در مسیر کاری‌اش بسیار خوش‌شانس می‌داند و معتقد است برای اینکه راه زنان بیشتری به حوزه‌ی فناوری باز شود، لازم است شانس و فرصت‌‌های طلایی در خانه‌یشان را بزند.

صنعت تکنولوژی اتفاقا جای خوبی برای زنان است. همیشه به همه می‌گویم که زیبایی مهندسی و تکنولوژی به این است که از نظر روش‌هایی که می‌توانید به پیشرفت این صنعت کمک کنید، کاملا سیاه و سفید عمل می‌کند. اگر بتوانید محصول فوق‌العاده‌ای بسازید، دیگران حتما آن را می‌بینند و این پیامی است که باید شفاف‌تر به گوش دختران جوان برسانیم. از دید من، حضور زنان در این حوزه هنوز به‌اندازه‌ی کافی پررنگ نیست، اما اوضاع درحال بهبود است.

- لیسا سو در گفتگو با Time

لیسا سو از عشق و علاقه‌اش به ابتکار اتحاد جهانی نیمه‌هادی‌ها برای رهبری زنان در این صنعت می‌گوید:

وقتی ۵۰۰ زن را که در حوزه‌ی نیمه‌هادی کار می‌کنند، دور هم جمع می‌کنید و آن‌ها تجربیاتشان را به اشتراک می‌گذارند، راهی برای شبکه‌سازی و ایجاد فرصت‌های بیشتر باز می‌شود. فلسفه‌ی من این است که بهترین راه و نه فقط برای زنان بلکه برای تمام افراد مستعد این است که به آن‌‌ها فرصت‌های بزرگ بدهیم و اجازه بدهیم که بدرخشند. برای اینکه بتوانیم زنان بیشتری را در سمت‌های رهبری در حوزه‌ی تکنولوژی ببینیم، باید به افراد بااستعداد و توانمند فرصت‌های واقعی بدهیم تا خودشان را نشان دهند.

سو می‌گوید ۲۵درصد تیم AMD را مهندسان زن تشکیل می‌دهند و بیشتر آن‌ها زیر نظر او آموزش دیده‌اند.

آنچه دوست دارم زنان درباره‌ی حوزه‌ی مهندسی بدانند این است که محصول یا به درد می‌خورد یا نمی‌خورد. اگر باهوش و جاه‌طلب باشید و تصمیمات درست بگیرید، صددرصد موفق می‌شوید. مهندسی آنقدرها که به‌نظر می‌رسد، ترسناک نیست.

و درنهایت، لیسا سو برای زنانی که می‌خواهند مسیر شغلی‌شان را به دست خودشان شکل دهند، این سه توصیه را دارد:

«اول از همه، تحصیلات عالی؛ این چیزی است که هیچ‌کس نمی‌تواند از شما بگیرد. دوم، در کاری که می‌کنید بلندپرواز و جاه‌طلب باشید. و سوم، به بازخوردها با جان‌ودل گوش کنید و از شکست‌هایتان درس بگیرید. من واقعا معتقدم که راز موفقیت همین است.»

لیسا سو بیشتر دوران کودکی‌اش را به تعمیر اتومبیل‌های کنترلی برادرش گذراند. حس کنجکاوری و اراده‌ی قوی‌اش به یافتن راه‌حل و تعمیر وسایل ازکارافتاده، راهش را به‌سوی مهندسی و رهبری هموار کرد. درحالی‌که اکثر مردم سعی می‌کنند از مشکلات دوری کنند، لیسا سو با پای خودش به سمت آن‌ها می‌رفت.

«وقتی کارم را تازه در IBM شروع کردم، یک نفر به من پندواندرزی داد که هنوز به یادم مانده است. او به من گفت که باید به سمت مشکلات بدوم. اگر قرار است وقتت را برای کاری صرف کنی، تلاش کن کاری باشد که واقعا اهمیت داشته باشد.»